محققان بیمارستان دانشگاه دوسلدورف آلمان در مقاله‌ای شگفت‌آور در مجله Cell Stem Cell اعلام کردند روی مغزهای کوچک پرورش‌یافته در آزمایشگاه با استفاده از سلول‌های بنیادی، یک جفت چشم رشد کرده است. جالب اینکه این چشم‌ها قادر به دریافت اطلاعات از محیط نیز هستند. البته این پژوهش در سال 2021 میلادی انجام شده اما حالا دوباره سر از شبکه‌های اجتماعی درآورده است.

گروهی از دانشمندان برای درک بهتر ساختارهای مغز، چشم و رابطه بین آن‌ها از سلول‌های پوست اهدایی از داوطلبان، سلول‌های بنیادی تولید کرده و آن‌ها را به مغزهای کوچکی به‌اندازه یک نخود تبدیل کردند. این مغزها طوری برنامه‌ریزی شده بودند که سلول‌های مختلف مغز واقعی را شکل دهند و ازاین‌رو، یک جفت چشم روی آن‌ها به‌وجود آمد. البته این چشم‌ها تنها می‌توانستند نور را تشخیص دهند.

«جی گوپالاکریشنان»، عصب‌شناس بیمارستان دانشگاه دوسلدورف می‌گوید: «کار ما توانایی خارق‌العاده اندام‌واره‌های مغزی در تولید ساختارهای حسی بدوی را نشان می‌دهد که به نور حساس هستند و از سلول‌هایی میزبانی می‌کنند که مشابه سلول‌های بدن ما هستند. این اندام‌واره‌ها می‌توانند به مطالعه تعاملات بین مغز و چشم در حین دوره جنینی، مدل‌سازی اختلال‌های مادرزادی شبکیه چشم و تولید انواع مختلف سلول‌های شبکیه برای هر بیمار به‌منظور انجام آزمایش‌های دارویی اختصاصی و درمان‌های کاشت سلولی کمک کنند.»

محققان در پی مطالعه رابطه مغز و چشم هستند

اندام‌واره‌های مغزی واقعاً نوعی مغز نیستند. دانشمندان سلول‌های بنیادی را به‌گونه‌ای تنظیم می‌کنند تا به توده‌ای از بافت مغزی تبدیل شوند، اما این بافت فاقد هرگونه قابلیت تفکر، احساس یا خودآگاهی است. ازاین‌رو، از این مغزهای کوچک می‌توان برای انجام آزمایش‌هایی استفاده کرد که روی مغز انسان‌ها قابل انجام نیست یا از نظر اخلاقی مناسب شمرده نمی‌شود.

گروه‌های دیگری از دانشمندان در سایر مطالعات از سلول‌های بنیادی جنینی برای پرورش‌دادن کاسه‌های اپتیکی که درنهایت کره چشم را به‌وجود می‌آورند، استفاده کرده بودند. اما محققان در این تحقیق به سراغ این رفتند که چشم‌ها را به‌عنوان بخشی از اندام‌واره مغز رشد دهند تا بتوانند رابطه آن‌ها با یکدیگر را مشاهده کنند.

پژوهشگران در این تحقیق ثابت کردند که کارشان قابل‌تکرار است. آن‌ها 314 اندام‌واره مغزی را رشد دادند و 73 درصد از این اندام‌واره‌ها به کاسه‌های اپتیکی مجهز شدند. این اتفاق حدود 30 روز پس از شکل‌گیری مغزهای کوچک رخ داد و چشم‌ها پس از 50 روز به‌طور واضح قابل مشاهده بودند. این پنجره زمانی با زمان‌بندی رشد چشم در جنین انسان همخوانی دارد و می‌تواند اتکا به این روش برای مطالعات آینده را تقویت کند.