وضعیت اقتصادی دشوار، چندشغله بودن و زمان طولانی ساعت کاری والدین، فرزندآوری در میانسالی و ده‌ها دلیل دیگر باعث شده که میزان وقت گذراندن والدین به‌خصوص پدران با فرزندانشان کاهش یابد و کودکان در محیطی غیر از خانه مانند مهدکودک یا کلاس‌های متعدد، در فضای مجازی و در بهترین حالت در خانه پدر و مادربزرگ رشد کنند. اتفاقی که باعث شده نقش والدین در تربیت فرزندانشان به نسبت عوامل دیگر کمرنگ شود و همین آسیب‌های جدی را در آن‌ها ایجاد کند؛ آسیب‌هایی که گاهی دامنه آن تا دوره بزرگسالی ادامه می‌یابد.

فرزندسالاری و تغییر در جهت تربیت خانواده‌ها

به گزارش همشهری‌آنلاین، طبق آخرین پژوهشی که گروه مطالعات زنان دانشگاه تربیت مدرس انجام داده و در نخستین همایش بررسی علل افزایش فرزند سالاری در ایران ارائه کرده است، مدت زمانی که والدین ایرانی برای فرزندان خود می‌گذارند، ۴ ساعت و ۲۰ دقیقه عنوان شده که نقش پدران در فقط ۲۰ دقیقه است. «محمد صادق مهدوی» جامعه‌شناس در این باره گفته است: «پدر‌ها طی مدت ۲۴ ساعت شبانه روز فقط ۲۰ دقیقه را صرف بچه‌ها می‌کنند، این در صورتی است که فرزند کاملاً سالم باشد، و گرنه فرزندان در مدت بیماری ارتباط کمتری با پدرانشان دارند.» به گفته این استاد دانشگاه شهید بهشتی «مدت زمانی که به طور مستمر از سوی مادران ایرانی در شبانه روز، صرف بچه‌ها می‌شود، به طور متوسط ۴ ساعت است، بنابر این نسبت ناعادلانه ارتباط پدر و مادر با فرزندان، خانواده‌های امروز را با مشکلی روبه‌رو کرده که در آن پدر به راحتی از روند تربیت فرزند کنار زده می‌شود.»

او در بررسی شکل خانواده‌های ایرانی نتیجه می‌گیرد که اشتغال پدر، اختلاف والدین، بی‌علاقگی پدر به فرزندان به کاهش ارتباط آن‌ها دامن زده به طوری که هم اکنون در خیلی از خانواده‌ها، فرزندان ترجیح می‌دهند، پدر را نبینند.

همراهی والدین در آینده فرزندان راهگشاست

میزان عشق و مراقبتی که فرزند از طرف پدر و مادر خود دریافت می‌کند، می‌تواند راهگشایی برای زندگی حال و آینده او باشد. نسرین اسلامی مشاوره خانواده معتقد است فرزند وقتی در زمان خردسالی از رابطه‌ای عمیق و صمیمی با والدین بهره‌مند شود، در دوره نوجوانی راحت‌تر از دیگر نوجوانان می‌تواند در مورد مسائل خاص مانند دوستی‌های مختلف، سیگار، مواد مخدر و… از والدین راهنمایی بگیرند. اسلامی می‌افزاید: «فرزندی که از رابطه عاطفی با والدین بی‌بهره باشد در زمان برخورد با مسائلی از این نوع، خود یا با کمک از گروه همسالانش که از لحاظ فکری در مقام تصمیم گیری نیستند با مسائل برخورد می‌کند و گاه لغزش‌های جبران‌ناپذیری از آن‌ها سر می‌زند که تأثیر آن تا آخر عمر بر زندگی او سایه می‌اندازد. تحقیقات نشان می‌دهد که با وجود افزایش تاثیر فضای مجازی و دنیای خارج ازخانه بر فرزندان، هنوز هم مهمترین و موثرترین الگو‌هایی که رفتار آن‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد والدین هستند. مخصوصا در سنین زیر۱۲سال.»

اهمیت کیفیت حضور در کنار فرزندان

اسلامی به نتایج یکی از این تحقیقات اشاره کرده و می‌گوید: «سلامت روانی فرزندان در گروی این است که پدر و مادر فارغ از میزان ساعاتی که سر کار خود هستند، باور داشته باشند که خانواده در راس امور بوده و مهم‌تر از هر چیز دیگری است. فرزند فقط حضور فیزیکی پدر و مادر را نمی‌خواهد بلکه او نیازمند آن است که زمانی هرچند کوتاه در کنارش نشسته و فارغ از هر چیز دیگر با او صحبت کنند. او را در آغوش گرفته و به او محبت کنند.»

چند راهکار برای پدران

اشتغال پدران از ملزومات یک زندگی است و وظیفه امرار معاش خانواده طبق قانون، عرف و شرع به عهده مردان است. اما اینکه یک پدر بتواند در کنار فعالیت‌های اقتصادی خود از توجه به فرزندانش غافل نباشد موضوعی است که آرزو لاله پور روان شناس و مشاوره خانواده بیشتر به آن اشاره می‌کند: «اولین توصیه ما به والدین و به ویژه پدران این است که در ساعات غیرکاری و هنگامی که کنار خانواده هستند، درگیری ذهنی با کار خود را کنار بگذارند و سعی کنند بیشتر با بچه‌ها سرگرم شوند. برخی از پدران حتی اگر درگیری ذهنی و شغلی نداشته باشند، وقتی در خانه هستند مشغول تلفن همراه یا تماشای تلویزیون می‌شوند. باید این سبک زندگی را به سمت تعامل بیشتر با فرزندان تغییر داد. ما همیشه به مراجعان خود تاکید می‌کنیم کشمکش‌های کاری و مشکلات اقتصادی و … را در کنار فرزندان بازگو نکنند و اینکه در طول هفته حتماً زمانی را برای تفریح و گردش در کنار خانواده اختصاص دهند. نکته بعد که شامل مادران هم می‌شود این است که به اوقات فراغت و ساعات بیکاری فرزندان کاملاً توجه کنند، زیرا آن‌ها نباید تنها باشند، مگر آنکه دقیقاً مشخص باشد مشغول چه کاری هستند.»

چند راهکار برای مادران شاغل

بی شک زنان نقش سازنده در عرصه‌های مختلف زندگی دارند و البته مسئولیت زنانی که علاوه بر وظایف خانه داری، مشاغل اجتماعی نیز دارند، بیشتر است. لاله پور ضمن تاکید به حضور موثر زنان در جامعه، چند توصیه به مادران شاغل داشته و می‌گوید: «مادران برای انجام کار‌ها از سایر اعضای خانواده کمک بگیرند. ترتیبی دهند که هر وقت فرزندان شان کار مهمی با آن‌ها داشتند یا حتی فقط می‌خواستند با آن‌ها صحبت کنند، بتوانند این کار را انجام دهند. در کل پیشنهاد ما این است که مادران چه شاغل و چه خانه دار تمام مدتی را که در منزل هستند، مشغول امور خانه نبوده و برای تفریح و گردش در کنار خانواده وقت بگذارند.»

لاله پور در رابطه با اتحاد والدین در تربیت فرزندان می‌گوید: «فرزندان نباید احساس کنند نقش‌های مختلف والدینشان در بیرون از منزل باعث می‌شود که پدر و مادر دو مسیر تربیتی جدا داشته باشند. زیرا شکاف تربیتی باعث ایجاد قدرت کاذب فرزندان و خودتربیتی ایشان و در نتیجه اجرا نکردن قانون خانوادگی می‌شود.»