«تابناک با تو» – ویدیوهایی از شامپانزه‌ها که «ماما» می‌گویند، باورهای دیرینه درباره توانایی صحبت کردن شامپانزه‌ها را به چالش کشیده‌اند.

چه چیزی ما را از حیواناتی که ۹۸٫۸ درصد دی‌ان‌ای مشترک با ما دارند، متمایز می‌کند؟ ممکن است پاسخ‌های متنوع و معتبر زیادی وجود داشته باشد، اما یکی از پاسخ‌های همیشه مطرح، ناتوانایی شامپانزه‌ها در صحبت‌کردن است.

دو نظریه در مورد اینکه چرا شامپانزه‌ها ممکن است قادر به ایجاد صداهای گفتار انسانی نباشند وجود دارد. این ناتوانی شاید مربوط به محدودیت‌های فیزیکی و مناسب‌نبودن لب، زبان یا دهان آن‌ها برای صحبت است. برخی نیز فکر می‌کنند شامپانزه‌ها فاقد مسیرهای عصبی لازم برای تولید صداهای پیچیده هستند.

بااین‌حال، محققان در مقاله‌ای جدید با بررسی برخی فیلم‌های قدیمی، این ایده را که شامپانزه‌ها عناصر سازنده‌ی گفتار را ندارد، به چالش کشیده‌اند. درعین‌حال حیوانات گاهی سخنان انسان را تقلید می‌کنند، حتی اگر تجهیزات صوتی مشابهی نداشته باشند. به عنوان مثال، نهنگ‌ها و پستانداران دریایی می‌توانند صداها را تقلید کنند.

در نوزادان انسان، کلماتی مانند «ماما» (به معنی مامان به زبان بچگانه) اغلب جزو اولین کلماتی هستند که بیان می‌شوند. محققان به ویدیوهای قدیمی از دو شامپانزه به نام‌های جانی و رناتا نگاه کردند که هر کدام کلمه‌ی «ماما» را ادا می‌کردند. نویسندگان در مقاله توضیح می‌دهند که جانی در پناهگاه نخستی‌سانان سانکوست در پالم هاربر فلوریدا، در ایالات متحده زندگی می‌کرده. در یک ویدیوی خانگی ضبط‌شده به نظر می‌رسد جانی وقتی به سوال «می‌تونی بگی مامان؟» پاسخ درستی می‌دهد.

در مورد رناتا، ویدئو از فیلم‌های خبری جهانی استودیو یونیورسال به نام «حالا این را بشنو! ایتالیایی‌ها شامپانزه‌ی سخنگو را آشکار می‌کنند» در سال ۱۹۶۲ منتشر شد. با این حال، هیچ اطلاعاتی در مورد زندگی رناتا یا نحوه‌ی یاد‌دادن صحبت‌کردن به او یافت نشد.

در گذشته، مطالعات علمی انجام‌شده روی میمون‌ها‌ اخلاقی نبود و احتمالا نمی‌توانست تست استانداردهای اخلاقی امروزی را رد کند. مطالعات «زبان میمون انسان‌نما» (ape language) شامل میمون‌های آسیب‌دیده‌ای بود که نیازهای عاطفی، زیست‌محیطی و اجتماعی آن‌ها برآورده نشده بود و ضربه روانی دیده بودند. بسیاری از این میمون‌ها در طبیعت از مادرانشان گرفته‌شده و مورد بی‌توجهی و ظلم قرار گرفتند. امروزه چنین اقداماتی با استانداردهای اخلاقی مطابقت ندارد. احتمالا نتایج این تحقیقات چندان قابل‌استناد نیست.

محققان برای آزمایش اینکه آیا افراد بی‌طرف و غیرآشنا با مطالعه می‌توانند بفهمند شامپانزه‌ها چه می‌گویند یا خیر، آزمایشی را انجام دادند. صدای شامپانزه‌ها با صدای انسان‌هایی که دچار آسیب‌ گفتاری از بیماری پارکینسون بودند، مخلوط شد. هر صدا فقط چند کلمه می‌گفت و شرکت‌کنندگان در مطالعه نمی‌دانستند که دو مورد از این صداها متعلق به شامپانزه‌ها است. از شرکت‌کنندگان خواسته شد تا کلماتی را که در طول آزمایش گفته می‌شود بنویسند. اگر آن‌ها ما یا ماما را بنویسند، نشان می‌دهد که آوایی که شامپانزه‌ها تولید می‌کنند شبیه کلمات انسانی است.

در مطالعه، اکثر شرکت‌کنندگان موافق بودند که رناتا صداهای «ماما» را تولید می‌کرد، در حالی که واکنش‌های مختلفی به صداهایی که جانی تولید می‌کرد وجود داشت. این نتایج نشان می‌دهد که شامپانزه‌ها قادر به یادگیری صوتی هستند.

تیم تحقیق نوشت: «شامپانزه‌ها می‌توانند «اولین کلمات» فرضی زبان‌های گفتاری را تولید کنند.» جالب اینجاست که عدم کشف این توانایی در دهه‌های پیش به دلیل کوتاهی محققان بوده، نه ناتوانی حیوانات. شامپانزه‌ها دارای مسیرهای عصبی لازم برای گفتار هستند.

بااین‌حال این تحقیقات همه را قانع نکرده است. جولیا فیشر، دانشمند شناختی در مرکز نخستی‌های آلمانی در گوتینگن به نیویورک تایمز توضیح داد: «کاری که میمون‌های انسان‌نما با صدا انجام می‌دهند هیچ ربطی به گفتار انسان ندارد.» او معتقد است که صدای میمون‌ها اساساً با گفتار انسان متفاوت است و در بحث جاری در حوزه‌ی «زبان میمون انسان‌نما»، مقاله‌ی تازه‌منتشر‌شده مصداق مبارزه‌ بین دیدگاه‌های متفاوت است.

منبع: زومیت