پنج انگشت با نام علمی «vitex agnus-castus»، میوه درخت پنج انگشت و بومی مناطق مدیترانه‌ای و آسیاست. هزاران سال است که مردم از این گیاه برای درمان مشکلات هورمونی استفاده می‌کنند.

امروزه متخصصان سلامت و بهداشت آلمان این گیاه را برای درمان نامنظمی‌های قاعدگی، دردهای پستان ناشی از قاعدگی و سندرم پیش‌قاعدگی (PMS) تجویز می‌کنند. گیاه پنج انگشت به ۴ شکل کپسول، عصاره، صمغ و چای تولید می‌شود و بدون نیاز به نسخه پزشک در اختیار افراد قرار می‌گیرد.

خواص گیاه پنج انگشت

گیاه پنج انگشت از التهاب می‌کاهد و هورمون‌های بدن را متعادل می‌کند. در واقع زمانی‌ که میزان استروژن و پروژسترون کم و زیاد می‌شود، این گیاه تعادل آنها را برمی‌گرداند. البته محققان هنوز نمی‌دانند که این گیاه دقیقا چگونه عمل می‌کند. اما با توجه به استفاده‌هایی که از قدیم از این گیاه شده است، مشخص شده که خواص درمانی دارد.

۱. کاهش علائم سندرم پیش‌قاعدگی

اگر از ۱ هفته قبل از شروع قاعدگی احساس خستگی و کسالت می‌کنید و این مسئله کلافه‌تان می‌کند، از گیاه پنج انگشت استفاده کنید. طبق بررسی‌ها، مصرف روزانه ۲۰ میلی‌گرم گیاه پنج انگشت به‌شکل قرص به‌مدت ۳ ماه، تا حد زیادی از علائم سندرم پیش‌قاعدگی می‌کاهد. علائمی چون درد پستان، سردرد، تغییر حال روحی مانند زودرنجی و اندوه که همگی از نشانه‌های سندرم پیش‌قاعدگی هستند، با مصرف این گیاه کاهش می‌یابند. گیاه پنج انگشت به‌ویژه برای بهبود نوسانات روحی مفید است.

به‌گفته محققان، سندرم پیش‌قاعدگی در برخی از افراد موجب افسردگی یا زودرنجی می‌شود، ولی در چند روز دوره قاعدگی نمی‌توان از داروهای ضدافسردگی استفاده کرد و انتظار بهبود داشت. پس در این دوره، گیاه پنج انگشت نقش خود در بهبود نوسانات روحی را ایفا می‌کند.

۲. خواص گیاه پنج انگشت برای کیست تخمدان

ناباروری علل گوناگونی دارد و ممکن است یکی از آنها مشکل در مرحله لوتئال چرخه قاعدگی باشد. این مرحله بین زمان تخمک‌گذاری (آزادشدن تخمک از تخمدان) و شروع قاعدگی (خونریزی) رخ می‌دهد.

در مرحله لوتئال، مقدار هورمون پروژسترون افزایش می‌یابد. این افزایش پوشش داخلی رحم را ضخیم و برای بارداری احتمالی آماده می‌کند. اگر پروژسترون به‌اندازه کافی ترشح نشود، رحم نمی‌تواند شرایط بارداری را تحمل کند. مشکلات مرحله لوتئال ناشی از بیماری‌هایی چون اندومتریوز، سندرم تخمدان پلی‌کیستیک و اختلالات تیروئیدی است. محققان با بررسی‌ گیاه پنج انگشت متوجه خواص درمانی این گیاه برای تنبلی تخمدان شدند.

اگرچه تحقیقات درباره گیاه پنج انگشت امید‌بخش‌اند، هنوز برای اظهارنظر قطعی کافی نیستند و تحقیقات بیشتری لازم است. بعضی از نتایج این تحقیقات عبارت‌اند از:

• افزایش هورمون پروژسترون: در آزمایشی به شرکت‌کنندگان به‌مدت ۳ ماه هر روز ۱ کپسول حاوی ۲۰ میلی‌گرم گیاه پنج‌انگشت داده شد و در نتیجه آن، میزان پروژسترون آنها افزایش یافت و مرحله لوتئال آنها طبیعی شد.
• افزایش احتمال بارداری: بنا بر تحقیقات، نرخ بارداری افرادی که دچار مشکلات مرحله لوتئال چرخه قاعدگی هستند، با مصرف مکمل‌های حاوی پنج انگشت افزایش می‌یابد. در یکی از پژوهش‌ها، پس از ۳ ماه مصرف پنج انگشت، احتمال بارداری شرکت‌کنندگان ۲ برابر شد.

۳. تسکین علائم یائسگی

وقتی ۱۲ ماه متوالی پریود نشوید، به این معناست که یائسه شده‌اید. مقدار کم هورمون در دوران یائسگی موجب بروز علائمی چون گرگرفتگی و افسردگی می‌شود. گیاه پنج انگشت از دفعات گرگرفتی و تعریق‌های شبانه می‌کاهد و سبب بهبود خلق‌وخو می‌شود. این اثربخشی ممکن است ناشی از فیتواستروژن موجود در گیاه پنج‌انگشت باشد. فیتواستروژن ماده‌ای طبیعی است که عملکرد استروژن را تقلید می‌کند. استروژن پس از یائسگی در تخمدان‌ها تولید نمی‌شود.

مضرات گیاه پنج انگشت

گیاه پنج انگشت عوارض خفیفی برای برخی از افراد دارد. اگر این گیاه را مصرف کنید و بدنتان به آن نیاز نداشته باشد، دچار تهوع و معده‌درد خواهید شد. همچنین گاهی‌ اوقات موجب سردرد می‌شود. بنابراین پیش از مصرف این گیاه باید با پزشک مشورت کنید. در ادامه، برخی از عوارض احتمالی پنج انگشت را مطرح می‌کنیم.

۱. تداخل دارویی

گیاه پنج انگشت با برخی از داروهای تجویزی، به‌ویژه داروهای پیشگیری از بارداری، تداخل دارد. بنابراین هنگام مصرف این گیاه، احتیاط کنید. همچنین اگر داروهایی مانند لوودوپا/کاربی دوپا،‌ روپی‌نیرول و پرامی‌پکسول مصرف می‌کنید که بر مقدار دوپامین اثر می‌گذارند، پیش از مصرف گیاه پنج انگشت حتما با پزشکتان مشورت کنید.

۲. تشدید سرطان‌های حساس به هورمون

از آنجایی‌ که این گیاه روی هورمون‌ها اثر می‌گذارد، ممکن است برخی از بیماری‌ها از جمله سرطان سینه و رحم و تخمدان را تشدید کند. اگر به هریک از این بیماری‌ها یا بیماری‌های ناشی از نوسانات هورمونی مبتلا هستید، از مصرف پنج انگشت پرهیز کنید.

۳. حساسیت به گیاه پنج انگشت

چنانچه با مصرف گیاه پنج انگشت دچار مشکلاتی چون ناراحتی معده،‌ خستگی، جوش و کهیر شدید، حتما به مراکز درمانی مراجعه کنید. بعضی از علائم حساسیت شدید به این گیاه عبارت‌اند از:

• خس‌خس و تنگی قفسه سینه؛
• تب؛
• خارش؛
• سرفه شدید؛
• کبودی پوست؛
• تشنج؛
• تورم صورت، لب‌ها، زبان یا گلو؛
• استفراغ شدید؛
• اسهال آبکی،؛
• سردرد شدید؛
• تغییرات در دوره‌های قاعدگی مانند خونریزی زیاد، لکه‌بینی یا خونریزی بین چرخه‌های قاعدگی.

اگر هریک از علائم فوق را مشاهده کردید، حتما به پزشک مراجعه کنید.

استفاده از مکمل‌های گیاه پنج انگشت

بسیاری از افراد با استفاده از مکمل‌های این گیاه می‌توانند از شر علائم آزاردهنده بیماری‌های مرتبط با نوسانات هورمونی رها شوند. پیش از مصرف این مکمل، باید حتما با پزشک صحبت کنید که البته این مسئله درباره هر نوع مکملی صادق است. در ضمن هنگام مصرف مکمل‌های گیاه پنج انگشت باید به نکات مهم دیگری هم توجه کنید که در ادامه مطرحشان کرده‌ایم.

۱. انتخاب مکمل مناسب

مکمل‌های متفاوتی از این گیاه در داروخانه‌ها عرضه می‌شوند که هرکدام از آنها فرمول متفاوتی برای درمان بیماری خاصی دارند. بنابراین هنگام خرید باید بدانید کدام نوع مناسبتان است.

۲. مقدار مصرف مکمل

گیاه پنج انگشت به‌ هر شکلی از جمله مکمل، ویتامین یا دارو که باشد، باید آن‌قدر که بدنتان نیاز دارد مصرف شود و معمولا هم باید از کمترین مقدار شروع کنید. بیشتر مردم مکمل‌ها را با توجه به مقداری که روی بطری مکمل نوشته شده است، مصرف می‌کنند.

اما عدد روی بطری بیشترین حد مجاز مصرف بدون مسمومیت است و نباید تصور کنید که شما هم به همان مقدار مکمل نیاز دارید. بنابراین باید با کمترین مقدار شروع کنید و در صورت نیاز (با نظر پزشک)، به آن بیفزایید. پیش از افزودن مقدار مکمل باید حداقل ۲ روز صبر کنید تا متوجه تغییرات احتمالی (بهبود یا عوارض جانبی) بشوید.

۳. مصرف در دوران بارداری یا شیردهی

برخی از افراد معتقدند که گیاه پنج انگشت به افزایش مقدار شیر مادران کمک می‌کند. اما شواهد کافی برای اثبات این ادعا وجود ندارد. بنابراین اگر باردار یا شیرده هستید، برای پیشگیری از صدمه احتمالی به نوزادتان از مصرف این گیاه پرهیز کنید. حتی اگر در آینده نزدیک قصد بارداری دارید، این گیاه را مصرف نکنید.

طریقه مصرف گیاه پنج انگشت

برای اینکه از فواید این گیاه بهره‌مند شوید، مجبور به مصرف هرروزه آن نیستید. هر زمان که لازم بود این گیاه را مصرف کنید. مثلا می‌توانید روزهای پیش از قاعدگی، ۳ بار در روز این گیاه را مصرف کنید و در روزهای پایانی قاعدگی روزی ۲ بار و درنهایت پس از بهبودی، مصرف آن را قطع کنید.

طرز تهیه دمنوش گیاه پنج انگشت

دمنوش گیاه پنج انگشت خوش‌طعم و طرز تهیه آن آسان و بی‌دردسر است.

مواد لازم برای تهیه ۱ فنجان دمنوش پنج انگشت

• ۱ فنجان آب تصفیه‌شده.
• نصف قاشق چای‌خوری عسل خام محلی.
• نصف قاشق چای‌خوری پودر زنجبیل ارگانیک.
• نصف آب ۱ عدد لیموترش.
• ۱ قاشق غذاخوری گیاه پنج انگشت پودرشده.

روش تهیه دمنوش

• آب را تا نقطه جوش گرم کنید، اما اجازه ندهید به قل بیفتد.
• عسل، پودر زنجبیل، لیموترش و گیاه پنج انگشت را درون قوری ریخته و روی آن آب بریزید و بگذارید ۱۰ دقیقه دم بکشد.

دمنوشتان آماده است. نوش جان‌!

خواص مواد دیگر این دمنوش

• عسل خام: عسل خام فواید بسیاری برای سلامتی دارد و همچنین کاربردهای درمانی دارد. این نوع عسل حاوی آنتی‌اکسیدان است و از بدنتان در برابر رادیکال‌های آزاد و صدمات سلولی محافظت می‌کند. عسل ضدباکتری و ضدقارچ هم هست.
• پودر زنجبیل: پودر زنجبیل نوعی ادویه و گیاه دارویی است که به هضم غذا کمک می‌کند، از حالت تهوع می‌کاهد و از آنفلوآنزا و سرماخوردگی پیشگیری می‌کند. ماده اصلی زنجبیل گینجرول (Gingerol) است که ضدالتهاب و آنتی‌اکسیدانی قوی است و در کاهش تنش اکسایشی که ناشی از رادیکال‌های آزاد بدن است، نقش دارد.
• لیمو ترش: لیمو سرشار از ویتامین C، فیبر و ترکیبات گیاهی متعدد است، هم در مقابله با رادیکال‌های آزاد نقش دارد و هم در بهبود سیستم ایمنی بدن. فیبرش هم به هضم غذا کمک می‌کند.

کلام آخر

اگرچه گیاه پنج انگشت فواید متعددی دارد، پیش از مصرف این داروی گیاهی حتما با پزشک مشورت کنید تا گرفتار عوارض احتمالی آن نشوید. 

منبع: چطور