شفقنا رسانه– هوش مصنوعی به کمک روابط عمومی سازمان‌ها آمده است. این فناوری می‌تواند احساسات مردم را بفهمد، محتوا تولید کند و حتی بحران‌ها را قبل از وقوع سریع‌تر، دقیق‌تر و هوشمندانه‌تر از قبل پیش‌بینی کند. در گفت‌وگویی اختصاصی با دکتر امیرعباس تقی پور، مدیر مسئول ماهنامه مدیریت ارتباطات، پیشکسوت حوزه روابط عمومی و پژوهشگر هوش مصنوعی، به بررسی فرصت‌ها و چالش‌های این فناوری نوظهور در حوزه روابط عمومی پرداخته‌ایم. تقی پور می گوید: قطعاً هوش مصنوعی آینده روابط‌عمومی را به طور بنیادی تغییر خواهد داد. شخصی‌سازی بی‌سابقه ارتباطات به این معنا که مخاطب‌شناسی بسیار دقیق‌تر از گذشته ممکن خواهد شد، ارتباطات تعاملی‌تر خواهد شد، تحلیل پیشرفته داده‌ها کم و کیف حضور و نظارت روابط‌عمومی‌ها در شبکه‌های اجتماعی را تغییر خواهد داد، پاسخگویی خودکار به بسیاری از پرسش‌ها مهیاتر خواهد شد، تحلیل ابرداده‌ها امکان شناسایی نقاط بحران‌خیز در سازمان را ممکن خواهد کرد و تحول در تولید محتوا را شاهد خواهیم بود.

متن گفتگوی شفقنا با دکتر امیر عباس تقی پور را در ادامه بخوانید…

در ابتدا بگویید هوش مصنوعی چیست و با چه هدفی در حال توسعه است؟

به توانایی ماشین‌ها در شبیه‌سازی فرآیندهای ذهنی و هوش انسانی، هوش مصنوعی (Artificial Intelligence یا به اختصار AI) گفته می‌شود.

هوش مصنوعی به ماشین‌ها اجازه می‌دهد یاد بگیرند، استدلال و تصمیم‌گیری کرده و مسئله‌ها را حل کنند. یعنی، کارهایی را انجام دهند که در گذشته فقط توسط انسان‌ها انجام می‌شد.

با این تعریف فکر می کنید، هوش مصنوعی چه فرصت‌های نوآورانه‌ای را برای روابط عمومی ایجاد می‌کند؟

ما در روابط‌عمومی‌‌ وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها و شرکت‌های دولتی و خصوصی قادر خواهیم بود با استفاده از هوش مصنوعی، ارتباطاتمان با ذینفعان سازمان را موثرتر، شخصی‌تر و کارآمدتر کنیم.

شخصی‌سازی ارتباطات، تحلیل رفتار و احساسات و نظرات ذینفعان و شناسایی بحران‌های ارتباطی با آن‌ها، تولید محتوا، بهبود پاسخگویی به ذینفعان ومشتریان و در مجموع افزایش بهره‌وری از مزایای بکارگیری هوش مصنوعی در روابط‌عمومی‌هاست.

ارزیابی شما از وضعیت موجود چیست و روابط عمومی سازمان‌های ما چقدر در بهره‌مندی از فرصت‌های هوش مصنوعی موفق عمل کرده‌اند؟

ارزیابی دقیق، نیازمند بررسی دقیق‌تر است اما در این باره، نمی‌توانیم جدای از عملکرد سازمان و نظام‌های کلان کشور به این موضوع بپردازیم. تصورم این است اگر کشور تحریم نبود، خود تحریمی نداشتیم، فیلترینگ آزاردهنده نداشتیم، امکان بیشتری برای تبادل تجربه‌های عملی با شرکت‌های بزرگ بین‌المللی داشتیم، روند مهاجرت نخبگان به این شدت نبود و … شرایط امروز ایران در همه‌ی حوزه‌ها از جمله روابط‌عمومی‌ و استفاده از فناوری‌های روزآمد و کارآمد مانند هوش مصنوعی بسیار بهتر بود. هر کدام از این موانع، به طور طبیعی به بخشی از منابع ضربه می‌زند؛ مستقیم یا غیر مستقیم.

از این کلیات که بگذریم، به نظرم فرآیند بهره‌برداری از هوش مصنوعی در شرکت‌های بخش خصوصی بسیار سریع‌تر از بخش‌های دولتی به پیش می‌رود. طبیعی هم است. بخش خصوصی علی‌رغم امکانات و منابع محدودتری که دارد، انگیزه‌ی بیشتری دارد. شرکت‌ها و کسب‌وکارهای مبتنی بر فناوری‌ها را ببینید که در سال‌های اخیر چه رشدی داشته‌اند. در اغلب این‌ها روابط‌عمومی‌ها نیز خلاقانه‌تر و موثرتر عمل می‌کنیم. بررسی دقیق مواردی نظیر زیرساخت‌ها، آموزش، اخلاق و نیروی‌های متخصص نیز در این ارزیابی بسیار مهم و ضروری است.

آیا می‌توانید مثال‌هایی از نحوه استفاده از هوش مصنوعی برای تحلیل داده‌های مربوط به مخاطبان و بازار ارائه دهید؟

همانطور که اشاره کردم در سال‌های اخیر، هوش مصنوعی به عنوان ابزاری قدرتمند برای شخصی‌سازی محتوا و پیام‌ها و تحلیل داده‌ها و درک بهتر رفتار مصرف‌کنندگان شناخته شده است. بسیاری از شرکت‌های ایرانی نیز با بهره‌گیری از این فناوری، در حال توسعه محصولات و خدمات نوآورانه‌ هستند و بسته به ساختار دولتی یا خصوصی آن‌ها، واحد‌های سازمانی مختلفشان از  جمله روابط‌عمومی‌‌های مربوطه نیز در مسیر استفاده از هوش مصنوعی تلاش می‌کنند. ضمن آنکه امکان خرید خدمات از شرکت‌های تخصصی هوش مصنوعی به عنوان یک استراتژی قابل قبول در دستور پاره‌ای از موسسات قرار گرفته است.

پارت، دیتاک، فرآیند مدار پیشرو، امن موج، دیتامون، فناپ، دیجی‌کالا و … از جمله شرکت‌هایی هستند که یا خدمتشان در حوزه‌ی هوش مصنوعی مورد استفاده‌ی سایرین قرار می‌گیرد یا مبتنی بر هوش مصنوعی به ارائه‌ی خدمات می‌پردازند.

چه چالش‌های اخلاقی ممکن است در استفاده از هوش مصنوعی در روابط عمومی وجود داشته باشد؟

تکنولوژی‌ها با مجموعه‌ای از فرصت‌ها و چالش‌ها عجین هستند. هوش مصنوعی هم همینطور است. هم فرصت‌های بی‌نظیری را برای بهبود ارتباطات و تعامل با مخاطبان فراهم می‌کند و هم مانند هر فناوری دیگری، با چالش‌هایی به ویژه در زمینه اخلاقی همراه است.

برای مثال در بخش سوگیری‌های الگوریتمی می‌توان به تکرار و تقویت تعصبات اشاره کرد.  همه می‌دانیم الگوریتم‌های هوش مصنوعی بر اساس داده‌های آموزشی طراحی می‌شوند. اگر این داده‌ها حاوی تعصبات اجتماعی، فرهنگی یا جنسیتی باشند، الگوریتم نیز این تعصبات را تقویت و تکرار خواهد کرد و طبیعتاً تصمیم‌گیری‌های مبتنی بر الگوریتم‌های معیوب، ناعادلانه خواهد بود. یا در موضوع حریم خصوصی، جمع‌آوری بی‌رویه و استفاده نامناسب از داده‌ها می‌تواند حریم خصوصی افراد را به خطر انداخته و اعتماد عمومی را از بین ببرد. استفاده ناصحیح از داده‌ها یکی از نگرانی‌های جدی در حوزه‌ی اخلاق و حریم خصوصی است.

عدم شفافیت در تصمیم‌گیری‌ها، اخبار جعلی و اطلاعات نادرست و فریبنده، از دست دادن مشاغل به دلیل خودکارسازی بسیاری از وظایف، کاهش ارتباطات انسانی ناشی از اعتماد به ماشین‌ها و مسائلی از این دست در حوزه‌های مختلف حقوقی، فرهنگی، اجتماعی و … از زاویه‌ی اخلاق و هوش مصنوعی قابل اشاره و دارای اهمیت است.

چگونه می‌توان بر این چالش ها غلبه کرد؟

زمین بازی هوش مصنوعی بسیار بزرگ است و بازیگران آن پر تعداد. کاهش ابعاد اخلاقی منفی هوش مصنوعی، مستلزم همکاری‌های بین ارائه‌دهندگان و توسعه‌دهندگان، سیاست‌گذاران، جامعه مدنی و عموم مردم است.

برای مثال در سطح اجتماعی و فرهنگی حتماً نیازمند آموزش عمومی هستیم. اینکه هوش مصنوعی چیست را همه باید بدانند. یا آگاهی مردم از خطرات و فرصت‌هایی که هوش مصنوعی در اختیارشان قرار می‌دهد ضروری است. اتفاقا بخش مهمی از اقدامات این حوزه باید توسط روابط‌عمومی‌‌ها انجام شود. یا در سطح سیاست‌گذاری و مقررات، تدوین قوانین و مقررات شفاف و قابل اجرا برای توسعه و استفاده از هوش مصنوعی ضروری است؛ نه قوانین صرفاً محدود کننده مثل فیلترینگ! به لحاظ فنی و طراحی هم حتماً ضرورت‌هایی وجود دارد و البته، آموزش مستمر.

آیا فکر می‌کنید که متخصصان روابط عمومی نیاز به آموزش خاصی برای کار با ابزارهای مبتنی بر هوش مصنوعی دارند؟

به نظرم تا این جای بحث، ابعاد پیچیده و چند بعدی بودن هوش مصنوعی کاملاً مشخص شد. طبیعی است همه‌ی ما فعالان روابط‌عمومی‌ نیازمند آموزش مستمر هستیم. از درک مفاهیم پایه‌ی هوش مصنوعی گرفته تا شناخت و شناساندن مزایا و معایب آن به ذینفعان خود در درون و برون سازمان‌هایمان.

خوشبختانه در سال‌های اخیر منابع ترجمه‌ شده‌ای هم در قالب کتاب، مقاله و جزوه درباره‌ی کاربردهای هوش مصنوعی در روابط‌عمومی‌‌ منتشر شده است.

پیش‌بینی شما از آینده کاربردهای هوش مصنوعی در روابط عمومی چیست؟

به پیش‌بینی بنده مربوط نیست. قطعاً هوش مصنوعی آینده روابط‌عمومی را به طور بنیادی تغییر خواهد داد.

شخصی‌سازی بی‌سابقه ارتباطات به این معنا که مخاطب‌شناسی بسیار دقیق‌تر از گذشته ممکن خواهد شد، ارتباطات تعاملی‌تر خواهد شد، تحلیل پیشرفته داده‌ها کم و کیف حضور و نظارت روابط‌عمومی‌ها در شبکه‌های اجتماعی را تغییر خواهد داد، پاسخگویی خودکار به بسیاری از پرسش‌ها مهیاتر خواهد شد، تحلیل ابرداده‌ها امکان شناسایی نقاط بحران‌خیز در سازمان را ممکن خواهد کرد و تحول در تولید محتوا را شاهد خواهیم بود.

البته، یادآوری کنم که همه‌ی این تحولات مشروط بر بکارگیری صحیح و اخلاقی این ابزار توسط انسان توانا، ماهر و با دانش خواهد بود.

فکر می‌کنید که ظهور هوش مصنوعی چگونه بر مشاغل موجود در حوزه روابط عمومی تاثیر می گذارد؟

ببینید، حداقل می‌توانم بگویم که هم‌نسلی‌های بنده در حوزه‌ی روابط‌عمومی در سه دهه‌ی اخیر این شانس را داشته‌ایم که با بهره‌گیری از نسل‌های مختلف تکنولوژی در روابط‌عمومی‌‌ به موثرتر و کارآمدتر شدن تعاملمان با ذینفعان بپردازیم. واقعیت هم این است که تکنولوژی خودش را به تمام حوزه‌ها از جمله روابط‌عمومی‌ تحمیل کرد. هر کس، پذیرفت و آمادگی مواجهه با تکنولوژی‌ها را پیدا و اصطلاحاً خود را تجهیز کرد، پیش رفت و موفق‌تر شد و بالعکس. ما باید به عنوان کاربران ابزار و امکانات تکنولوژیک، رفتار فعالانه و نه منفعلانه داشته باشیم. هوش مصنوعی هم از این قاعده، مستثنی نیست. مخاطبان امروز ما فعال، پرسشگر و مطالبه‌گر هستند و ما در مقام پاسخگویی قادریم با استفاده از تکنولوژی‌ها بهتر از گذشته به انجام وظایف خود بپردازیم.

چه پیشنهادی به متخصصان روابط عمومی درباره کاربردهای هوش مصنوعی در بهبود سازمان دارید؟

به نظرم فرصت بسیار خوبی برای تعامل موثرتر با ذینفعانمان ایجاد شده است. البته محدودیت‌های زیادی هم پیش روی روابط‌عمومی‌‌ها در استفاده و بکارگیری هوش مصنوعی و به طور کل، تکنولوژی‌ها در انجام مسئولیت‌هایشان وجود دارد که امیدوارم گشایش‌هایی صورت گیرد. اما تلاش برای افزایش آگاهی و آموزش مستمر خود و همکارانمان، بسیار مهم است.