نصب برنامه در لینوکس می تواند از کار با ویندوز هم ساده تر باشد! البته در صورتی که روش کار با آن را بلد باشید. در این مقاله از پلازا سریعترین و بهترین روش ها برای نصب نرم افزار در لینوکس را بررسی خواهیم کرد.
سیستم عامل لینوکس یک سیستم متن و باز و حرفه ای است که می تواند قابلیت هایی خیره کننده در اختیار کاربران بگذارد و شما می توانید به اعمال این سیستم عامل دسترسی داشته باشید و تقریبا هر چیزی را در آن شخصی سازی کنید. این سیستم عامل یکی از محبوبترین سیستم عامل برای برنامه نویسان و توسعه دهندگان نرم افزار نیز به شمار می رود. در صورتی که شما هم کار با Linux را انتخاب کرده اید، و قصد دارید از سیستم خود به صورت حرفه ای و سطح بالا استفاده کنید، باید گفت انتخاب خوب و به جایی داشته اید. اما قبل از هر چیز لازم است روش های نصب برنامه در لینوکس و اضافه کردن ویژگی های جدید در آن را یاد بگیرید. در ادامه در مورد اینکه برنامه ها در این سیستم عامل چطور کار می کنند صحبت خواهیم کرد.
فهرست مطالب:
برنامه ها در سیستم عامل لینوکس چطور کار می کنند؟
در سیستم عامل لینوکس، نصب و اجرای برنامه ها فرایندی متفاوت از ویندوز دارد. در ویندوز معمولا کاربران یک فایل اجرایی (مانند exe. یا msi.) را دانلود کرده و با اجرای آن، نرم افزار را روی سیستم خود نصب می کنند. این عملیات نصب می تواند شامل کپی کردن فایل ها، اکسترکت کردن آنها، طبقه بندی مجدد این فایل ها و یا حتی تولید فایل هایی جدید روی سیستم شما باشد. اما در لینوکس برنامه ها در قالب بسته های نرم افزاری ارائه می شوند که شامل تمام فایل های لازم برای اجرا هستند. در واقع این برنامه ها شباهت زیادی به برنامه های Portable در ویندوز دارند که کافی است تنها آنها را از حالت فشرده خارج کنید.
در لینوکس هر برنامه ای که نصب می شود، معمولا یک نسخه از قبل کامپایل شده از کد منبع آن است که برای معماری خاص سیستم شما آماده شده است. این نسخه کامپایل شده، در مکان های مشخصی از فایل سیستم کپی می شود. برای مثال، فایل های اجرایی معمولا در مسیر /usr/bin/ قرار می گیرند، در حالی که فایل های پیکربندی برنامه ها در مسیر /etc/ ذخیره می شوند. این ساختار فایل سیستمی باعث می شود که نصب و حذف برنامه ها از طریق مدیر بسته بسیار کارآمد باشد و سیستم دچار آشفتگی نشود. اما یک مشکل نیز ایجاد می کند؛ ما از کجا باید بدانیم این بسته با معماری سیستم ما سازگار است؟!
همین مشکل باعث شده است که محل هایی برای مدیریت و ذخیره سازی این بسته ها ایجاد شوند که به آنها مخازن لینوکس یا ریپوزیتوری ها (Repositories) گفته می شود. این موضوع باعث می شود که کاربران کمتر با مشکلاتی مانند ویروس ها یا بدافزارها مواجه شوند. البته در برخی موارد، کاربران می توانند مستقیما کد منبع یک برنامه را دریافت کرده و آن را روی سیستم خود کامپایل کنند، اما این روش بیشتر برای کاربران حرفه ای و توسعه دهندگان توصیه می شود. با یک مثال ساده می توان گفت که این ریپوزیتوری ها مانند گوگل پلی عمل می کنند و بهترین نسخه برای دستگاه شما را در اختیارتان می گذارند، اما کار کردن با آنها به سادگی کار کردن با گوگل پلی نیست و شما باید از طریق ترمینال به آنها دسترسی داشته باشید.
در کنار این موارد شما می توانید از بسته های انفرادی و مجزا برای نصب برنامه در لینوکس هم استفاده کنید. این بسته ها می توانند دانلود شده و بعد از خارج شدن در مسیر درست خود فعال می شوند. همینطور برنامه های Third-Party وجود دارند که می توانند در این فرایند به شما کمک کنند و کار نصب برنامه ها در لینوکس را برای شما انجام دهند. در صورتی که به اطلاعات بیشتری نیاز داشتید، مقاله «معرفی سیستم عامل لینوکس» می تواند به شما کمک کند. اکنون با درک این اطلاعات می توانیم به سراغ بررسی روش های نصب برنامه در لینوکس برویم.
روش های نصب برنامه در لینوکس
همانطور که در بخش قبلی هم گفتیم، نصب برنامه در لینوکس می تواند به روش های مختلفی انجام شود و داستان های خود را دارد، در این بخش می خواهیم تک تک این روش ها را به ترتیب سادگی و کاربرد با هم بررسی کنیم. از آنجایی که ما در ایران اعتقادی به پرداخت هزینه برای سیستم عامل ویندوز نداریم، عمده کاربران عمومی به سراغ این سیستم عامل می روند و اکثر کاربران لینوکس فارسی زبان، توسعه دهندگان نرم افزار و برنامه نویسان هستند. در صورتی که شما هم برای استفاده از ویژگی های خاص لینوکس می خواهید به سراغ این سیستم عامل بروید، روش های ارائه شده در ادامه می تواند به شما کمک کند برنامه ها و ماژول های مورد نیاز خود را روی این سیستم عامل نصب کنید.
نصب برنامه در لینوکس با کمک ریپوزیتوری
مخزن ها یا همان ریپوزیتوری ها یکی از بهترین روش ها برای نصب برنامه در لینوکس هستند که هر چند کار کردن با آنها نیاز به استفاده از ترمینال و آشنایی مقدماتی با زبان Bash دارد، اما برای نصب ماژول ها و کتابخانه های مختلف یا برنامه های کاربردی معروفی که نیاز دارید، بسیار ایده آل هستند. یکی از مشکلاتی که این روش دارد و آن را کمی سخت کرده است این است که در توزیع های مختلف لینوکس، استفاده از ریپوزیتوری ها نیز متفاوت خواهد بود و هر توزیع لینوکسی ابزار خاص خود را برای مدیریت بسته ها دارد. به عنوان مثال، اوبونتو و دبیان از APT، فدورا و RHEL از DNF یا YUM، و Arch Linux از Pacman استفاده می کنند.
کاربران می توانند با یک دستور ساده در ترمینال، نرم افزارهای مورد نظر خود را از ریپوزیتوری رسمی دانلود و نصب کنند. در جدول زیر می توانید دستورات نصب برنامه از طریق ریپوزیتوری توزیع های محبوب و معروف لینوکس را مشاهده کنید. برای نصب برنامه در لینوکس با این روش لازم است که ابتدا ترمینال را باز کرده و دستور زیر را در آن تایپ کنید:
| توزیع لینوکس | دستور نصب برنامه از مخزن |
|---|---|
| اوبونتو، یوبونتو و سایر توزیع های مبتنی بر دبیان | sudo apt install program-name |
| توزیع های فدورا و RHEL | sudo dnf install program-name |
| توزیع Arch Linux | sudo pacman -S program-name |
| توزیع OpenSUSE | sudo zypper install program-name |
در اینجا منظور از program-name، نام برنامه ای است که قصد نصب آن را دارید. در صورتی که این دستورات نتوانند برنامه شما را نصب کنند و با خطای عدم وجود این برنامه در ریپوزیتوری مواجه شدید، لازم است یک بار مخزن را آپدیت کنید. برای این منظور بخش اول و دوم دستور را نوشته و به جای install program-name از Update استفاده کنید تا ریپوزیتوری بروز شود و بتواند برنامه را در اخرین و بهترین حالت خود برای شما نصب کند.
نصب دستی با فایل های DEB و RPM
در برخی موارد، ممکن است نرم افزار موردنظر در مخازن رسمی لینوکس موجود نباشد یا کاربران بخواهند نسخه خاصی از آن را به صورت دستی نصب کنند. در این شرایط، بسته های DEB برای توزیع های مبتنی بر دبیان مانند اوبونتو و RPM برای توزیع های مبتنی بر ردهت مانند فدورا به کار می آیند. این فایل ها شامل تمام داده های لازم برای نصب نرم افزار هستند و می توان آنها را مستقیما از وب سایت رسمی توسعه دهنده یا منابع معتبر دریافت کرد.
نصب برنامه ها از طریق این فایل ها ساده است اما نیاز به مدیریت دستی وابستگی ها دارد. اگر برنامه ای به کتابخانه های خاصی نیاز داشته باشد که در سیستم نصب نیستند، باید آنها را جداگانه نصب کرد. به همین دلیل، این روش معمولا برای نرم افزارهایی مانند گوگل کروم و اسکایپ استفاده می شود که بسته های رسمی DEB و RPM ارائه می دهند. برای نصب برنامه در لینوکس به کمک فایل های DEB می توانید از این روش استفاده کنید:
- ابتدا فایل deb. را از منبع معتبر دانلود کنید.
- برای نصب، دستور زیر را در ترمینال اجرا کنید:
sudo dpkg -i package-name.deb
- اگر با خطای وابستگی مواجه شدید، این دستور را برای نصب وابستگی های لازم اجرا کنید:
sudo apt-get install –f
همینطور اگر می خواهید نصب برنامه در لینوکس را با استفاده از فایل های RPM در توزیع های فدورا و RHEL انجام دهید، می توانید از این دستورالعمل استفاده کنید:
- ابتدا فایل rpm. را از وب سایت رسمی دانلود کنید.
- برای نصب از این دستور استفاده کنید:
sudo rpm -i package-name.rpm
- اگر از DNF (در فدورا) استفاده می کنید، می توانید این روش را امتحان کنید:
sudo dnf install package-name.rpm
با این روش ها میتوان برنامه های مختلفی را روی لینوکس نصب کرد، اما باید در نظر داشت که پیدا کردن فایل هایی که آلوده نباشد هم موضوع مهمی است. در صورتی که بسته های شما آلوده به ویروس و یا بدافزار های تبلیغاتی باشند، شناسایی و حذف آنها می تواند کار را سخت کند. برای جلوگیری از این دردسر باید توجه داشته باشید که بسته های نصبی خود را حتما از منابع معتبر دانلود کنید.
استفاده از بسته های مستقل برای نصب برنامه در لینوکس
روش بسته های مستقل برای نصب برنامه در لینوکس راه حلی برای نصب نرم افزار ها بدون وابستگی به توزیع خاصی است. برخلاف بسته های DEB و RPM که نیاز به هماهنگی با سیستم مدیریت بسته های توزیع دارند، بسته های مستقل شامل تمام وابستگی های لازم هستند و در هر توزیعی اجرا می شوند. این روش برای کاربرانی که می خواهند نرم افزارها را بدون نیاز به نصب رسمی و تغییر در سیستم امتحان کنند، بسیار مفید است. این بسته ها به صورت جداگانه در سیستم اجرا شده و در اغلب موارد نیازی به مجوز Root برای نصب ندارند. مزیت این روش سادگی در نصب و به روزرسانی است، اما ممکن است حجم بسته ها به دلیل داشتن وابستگی های داخلی بیشتر باشد.
مهمترین فرمت های بسته های مستقل که می توانید برای نصب برنامه در لینوکس از آنها استفاده کنید، این موارد هستند:
- بسته های AppImage: این فرمت مانند یک فایل اجرایی در ویندوز (EXE) عمل می کند و نیازی به نصب ندارد. فقط باید فایل را دانلود و اجرا کرد.
- بسته های Flatpak: یک سیستم بسته بندی مدرن که محیط ایزوله ای برای اجرای برنامه ها ایجاد می کند و وابستگی ها را همراه خود دارد.
- بسته های Snap: این بسته ها توسط Canonical که سازنده اوبونتو است توسعه یافته و ارائه شده اند. رفتار این بسته ها مشابه Flatpak است اما از طریق فروشگاه Snap Store مدیریت می شود.
برای نصب این بسته ها چندان کار خاصی نیاز نیست و ابتدا باید برنامه مدیریتی این بسته ها را نصب کرده و سپس به سراغ خود بسته بروید، برای نصب برنامه در لینوکس با کمک بسته های AppImage می توانید این مراحل را دنبال کنید:
- ابتدا فایل AppImage. را از وب سایت رسمی دانلود کنید.
- سپس مجوز آن را به کمک دستور زیر فعال نمایید:
chmod +x application.AppImage
- با دستور زیر فایل را اجرا کنید:
./application.AppImage
بعد از اجرا عملیات نصب انجام شده و می توانید برنامه خود را باز کنید و از آن استفاده نمایید. نصب برنامه در لینوکس با استفاده از بسته های Flatpak روش نسبتا متفاوتی دارد. برای این کار باید ابتدا برنامه Flatpak را روی سیستم خود نصب کنید. البته در صورتی که از قبل نصب نیست. برای این کار می توانید از روش نصب با کمک ریپوزیتوری استفاده کنید. دستورات زیر این کار را روی اوبونتو و فدورا انجام می دهند:
- در اوبونتو: sudo apt install flatpak
- در فدورا: sudo dnf install flatpak
- با کمک دستور زیر کار اضافه کردن مخزن Flathub را انجام دهید:
flatpak remote-add –if-not-exists flathub https://flathub.org/repo/flathub.flatpakrepo
- برای نصب برنامه (در این مثال برنامه GIMP را نصب کردیم) از دستور زیر استفاده کنید:
flatpak install flathub org.gimp.GIMP
- سپس به کمک دستور زیر اجرای برنامه را انجام دهید:
flatpak run org.gimp.GIMP
نصب برنامه در لینوکس با Snap هم ترکیبی از دو روش قبلی است و می توان گفت بین این دو مورد قرار می گیرد. برای این کار لازم است ابتدا خود snap را نصب کنید که دستور های زیر این کار را برای شما انجام می دهند:
- در اوبونتو: sudo apt install snapd
- در فدورا: sudo dnf install snapd
با کمک دستور زیر می توانید برنامه های مورد نظر خود را نصب کنید؛ به عنوان مثال، در اینجا ما برنامه VLC را نصب کردیم:
sudo snap install vlc
بعد از نصب می توانید به راحتی برنامه را اجرا کرده و از آن استفاده کنید. دقت داشته باشید این بسته های مستقل را هم بهتر است از منابع معتبر دانلود کنید تا از دردسر های آتی دور باشید.
نصب برنامه با کامپایل از کد منبع
یکی از روش های نصب برنامه در لینوکس، کامپایل از کد منبع است. این روش بیشتر برای کاربرانی کاربرد دارد که می خواهند آخرین نسخه یک برنامه را دریافت کنند، تنظیمات سفارشی انجام دهند یا برنامه را برای معماری خاصی بهینه سازی کنند. برخلاف ویندوز که معمولا از فایل های نصبی استفاده می شود، در لینوکس می توان نرم افزارها را به صورت سورس کد دریافت کرد و سپس آنها را با ابزارهای مخصوص کامپایل و اجرا کرد. این روش به ویژه برای توسعه دهندگان و کاربران حرفه ای مفید است.
کامپایل از کد منبع معمولا شامل چند مرحله اصلی است: دریافت کد منبع، نصب وابستگی ها، پیکربندی، کامپایل و نصب. این فرآیند به ابزارهایی مانند CMake و Autotools نیاز دارد که به طور پیش فرض روی برخی توزیع ها نصب هستند. اما باید توجه داشت که این روش می تواند پیچیده و زمان بر باشد، مخصوصاً اگر برنامه به وابستگی های زیادی نیاز داشته باشد. در ادامه، مراحل کلی کامپایل و نصب یک برنامه از سورس را بررسی می کنیم.
گام اول – نصب پیش نیاز های کامپایل
همانطور که گفتیم، بیشتر برنامه ها برای کامپایل به GCC ،Make ،Autotools ،CMake یا سایر ابزارهای توسعه نیاز دارند. می توانید این ابزارها را برای توزیع های مختلف لینوکس با دستور زیر نصب کنید:
| توزیع های لینوکس | ستور نصب پیش نیاز ها |
|---|---|
| در اوبونتو و دبیان |
sudo apt update sudo apt install build-essential cmake git |
| در توزیع فدورا |
sudo dnf groupinstall “Development Tools” sudo dnf install cmake git |
| در Arch Linux | sudo pacman -S base-devel cmake git |
گام دوم – دریافت سورس
اکثر پروژه های متن باز در GitHub، GitLab یا وب سایت های رسمی در دسترس هستند. برای دریافت کد، می توانید از Git یا فایل های فشرده (tar.gz) استفاده کنید. برای کلون کردن سورس می توانید از دستور زیر استفاده کنید:
git clone https://github.com/example/project.git
cd project
همینطور دستور های زیر می تواند کار دانلود فایل فشرده و استخراج آن را برای شما انجام دهد:
wget https://example.com/project.tar.gz
tar -xvzf project.tar.gz
cd project
گام چهارم – پیکربندی و کامپایل کد
در این مرحله شما می توانید دو رویکرد را بسته به برنامه ای که می خواهید نصب کنید داشته باشید. در صورتی که این برنامه از فایل Configure برای پیکربندی استفاده می کند، دستور ./configure پیکربندی را برای شما انجام خواهد داد. همینطور اگر این پروژه از CMake استفاده می کند دستور cmake . می تواند همان کار را برای شما انجام دهد. اکنون فایل برنامه پیکربندی شده و آماده کامپایل است. بعد از این کار می توانید دستور make را وارد کنید تا کار کامپایل کردن انجام شود. بسته به برنامه ای که می خواهید نصب کنید، این کار می تواند از ۱ تا چند دقیقه زمان ببرد. البته این کار در لینوکس از ویندوز سریعتر انجام می شود و سرعت خوبی دارد.
گام پنجم – نصب و اجرای برنامه
بعد از این مرحله تازه نوبت به نصب و اجرای برنامه روی سیستم می رسد. برای نصب برنامه می توانید این دستور را وارد کنید:
sudo make install
این مرحله فایل اجرایی را به مسیر /usr/local/bin یا /usr/bin منتقل می کند تا در سیستم در دسترس باشد. بعد از این کار با وارد کردن نام برنامه و زدن اینتر برنامه شما اجرا خواهد شد.
نتیجه گیری
در این مقاله در مورد اینکه چطور می توان کار نصب برنامه در لینوکس را انجام داد با هم صحبت کردیم و دیدیم که این کار می تواند به روش هایی انجام شود. روش های مختلفی که در اینجا مطرح شد می تواند برای نیاز های مختلف مورد استفاده قرار بگیرد. اگر به نسخه های پایدارتر و نصب آسان تر نیاز دارید، روش هایی مانند ریپوزیتوری های رسمی، بسته های DEB/RPM و AppImage گزینه های بهتری هستند. همینطور روش های حرفه ای تری مانند کامپایل از کد منبع انعطاف پذیری بیشتری برای کاربران حرفه ای فراهم می کند، اما نیازمند دانش فنی و مدیریت وابستگی ها است. در صورتی که در انجام این کار سوالی داشتید، خوشحال می شویم بتوانیم به شما کمک کنیم.
source