گولاگ (Gulag) نام اختصاری برای “اداره کل اردوگاه‌های کار اجباری” در اتحاد جماهیر شوروی بود که تحت نظارت پلیس مخفی شوروی (NKVD) اداره می‌شد. این سیستم اردوگاه‌ها، از دهه ۱۹۲۰ تا زمان مرگ استالین در سال ۱۹۵۳ فعال بود و میلیون‌ها نفر از شهروندان شوروی و دیگر کشورها در آن زندانی، شکنجه یا کشته شدند.

در ادامه، اطلاعات دقیق‌تری درباره گولاگ ارائه می‌دهم:

معنای لغوی و اصطلاحی

GULAG مخفف روسی «Главное управление лагерей» (Glavnoe Upravlenie Lagerei) است، به معنی “اداره کل اردوگاه‌ها”. اما در زبان رایج، گولاگ به همه اردوگاه‌های کار اجباری در شوروی اطلاق می‌شود.

عملکرد گولاگ

این اردوگاه‌ها معمولاً در مناطق بسیار سرد و دورافتاده مثل سیبری ساخته می‌شدند. زندانیان مجبور به کارهای سخت و طاقت‌فرسا مانند معدن‌کاوی، قطع درختان، ساخت جاده و راه‌آهن بودند. ساعات کار طولانی، غذای ناکافی، شرایط بهداشتی وحشتناک و سرمای کشنده، جان هزاران نفر را گرفت.

اهداف گولاگ

سرکوب مخالفان سیاسی: هر کسی که به کمونیسم وفادار نبود یا حتی فقط مظنون به مخالفت با دولت بود، ممکن بود به گولاگ فرستاده شود.

استثمار نیروی کار زندانیان: حکومت از کار زندانیان برای پروژه‌های عظیم عمرانی و اقتصادی استفاده می‌کرد.

ایجاد رعب و وحشت: وجود گولاگ به‌عنوان ابزاری برای ایجاد ترس در دل مردم استفاده می‌شد تا کسی جرات اعتراض نداشته باشد.

چه کسانی به گولاگ فرستاده می‌شدند؟

تعداد قربانیان

برآوردها متفاوت است، اما تخمین زده می‌شود که بیش از ۱۸ میلیون نفر از دهه ۱۹۳۰ تا ۱۹۵۰ از طریق سیستم گولاگ دستگیر شدند. میلیون‌ها نفر در طول کار یا از گرسنگی، بیماری یا اعدام جان خود را از دست دادند.

روایت‌ها

مشهورترین روایت درباره گولاگ، کتاب “مجمع‌الجزایر گولاگ” (The Gulag Archipelago) اثر الکساندر سولژنیتسین است. او خودش از بازماندگان گولاگ بود و در این کتاب، با صدای هزاران قربانی، این سیستم وحشیانه را افشا کرد.

پس از مرگ استالین در ۱۹۵۳، شوروی به تدریج به دنبال کاهش استفاده از اردوگاه‌های گولاگ بود. در دهه ۱۹۶۰، تحت رهبری نیکیتا خروشچف، سیاست‌های جدیدی برای کاهش سرکوب‌های سیاسی اتخاذ شد و گولاگ‌ها به‌طور تدریجی تعطیل شدند. با این حال، برخی از این اردوگاه‌ها تا دهه ۱۹۸۰ همچنان وجود داشتند.

گولاگ‌ها تأثیرات عمیقی بر تاریخ شوروی و مردم آن داشتند. میلیون‌ها نفر در این اردوگاه‌ها تحت شکنجه‌های جسمی و روانی قرار گرفتند و بسیاری از آن‌ها حتی پس از آزادی، با تبعات روحی این تجربه‌ها دست و پنجه نرم می‌کردند. یاد و خاطره گولاگ‌ها همچنان به عنوان نمادی از سرکوب و بی‌عدالتی در تاریخ شوروی و دنیای مدرن باقی مانده است.