بیماری اوتیسم چیست؟

اختلال طیف اوتیسم (Autism Spectrum Disorder یا به‌اختصار ASD) در واقع گروهی از شرایط عصبی رشدی است که می‌تواند روی ادراک و تعامل فرد با دیگران تأثیر بگذارد. این اختلال در دوران نوزادی و اوایل کودکی ظاهر می‌شود باعث تأخیر در بسیاری از زمینه‌های اساسی رشد مثل یادگیری، صحبت کردن و تعامل با دیگران می‌شود.

علائم و نشانه‌های اوتیسم و اثرات‌اش عموماً متفاوت است. بعضی از کودکان مبتلا به اوتیسم اختلالات خفیفی دارند، درحالی که بعضی دیگر با موانع و مشکلات جدی‌تری مواجه می‌شوند. با این حال، هر کودکی که با اوتیسم دست‌وپنجه نرم می‌کنند، حداقل تا حدی، در سه زمینه زیر دچار مشکل می‌شود:

• ارتباط کلامی و غیر کلامی
• ارتباط با دیگران و دنیای اطراف
• تفکر و رفتار انعطاف‌پذیر

نظرات متفاوتی بین پزشکان، والدین و متخصصان درباره علت اوتیسم و بهترین روش درمانی‌اش وجود دارد. با این حال، همه گروه‌های ذکر شده در یک موضوع با هم به توافق رسیده‌اند: مداخله زودهنگام و تشخیص علائم اوتیسم در کودکان می‌تواند فرایند بهبود را سرعت ببخشد و به بیمار کمک کند.

عموم روش‌های درمانی اوتیسم اثرات این اختلال را کاهش می‌دهد و به رشد هرچه بهتر کودکان در طول زمان کمک می‌کند.

علل ابتلا به اوتیسم چیست؟

تا همین اواخر، دانشمندان بر این باور بودند که اوتیسم بیش‌تر به‌خاطر عوامل ژنتیکی ایجاد می‌شود. با این حال، تحقیقاتی که به‌تازگی انجام شده نشان می‌دهد که عوامل محیطی روی بروز اوتیسم هم نقش دارد.

نوزادان با آسیب‌پذیری ژنتیکی در برابر اوتیسم متولد شده اما به‌مرور زمان به‌خاطر محیطِ بیرونی‌شان، به این بیماری مبتلا می‌شوند. با این حال، هنوز دلیل واضحی وجود ندارد که دست‌وپنجه نرم کردن با اوتیسم را توجیه کند. طبعاً به‌خاطر مشخص نبود علل بروز اوتیسم، روش درمانی دقیقی برای بهبود این بیماری وجود نخواهد داشت.

علائم اوتیسم در کودکان

اگر اوتیسم در دوران نوزادی تشخیص داده شود، می‌توان از جوان بودنِ مغز نوزاد بیش‌ترین استفاده را برد. تشخیص این بیماری قبل از ۲۴ ماهگی بسیار دشوار است و عموماً علائم کودکان اوتیسم بین ۱۲ تا ۱۸ ماهگی ظاهر می‌شود. اگر علائم تا ۱۸ ماهگی تشخیص داده شود، روش‌های درمانی فشرده به معکوس کردن علائم و بهبود شرایط نوزاد کمک می‌کند.

اولین علائم اوتیسم شامل فقدان رفتارهای معمولی مثل خوشحالی یا ناراحتی است که می‌تواند تشخیص را دشوار کند. در برخی موارد، خانواده‌ها از این علائم برای توصیف رفتار خوب کودکان‌شان استفاده می‌کنند و باور دارند که نوزادشان بسیار آرام و ساکت است.

بعضی از نوزادان اوتیستیک به‌نوازش پاسخ نمی‌دهند، دست‌شان را دراز نمی‌کنند یا حتی به مادران‌شان نگاه نمی‌کنند. در علائم اولیه، کودک شما نمی‌تواند:

• تماس چشمی برقرار کند، مثل نگاه کردن به شما هنگام غذا خوردن یا لبخند زدن.
• به اسم‌شان واکنشی نشان دهند.
• چیزهایی که اشاره می‌کنید را دنبال کنند.
• به خداحافظی‌ها واکنش نشان دهند یا دست‌شان را تکان دهند.
• برای جلب توجه شما صدایی ایجاد کنند.
• بغل‌تان کنند یا دست خود را دراز کنند تا آن‌ها را بگیرید.
• حرکات و حالات صورت شما را تقلید کنند.
• با دیگر افراد بازی کنند و علاقه‌شان را به اشتراک بگذارند.
• اگر احساس ناراحتی کردید، به شما توجه کنند و مراقب‌تان باشند.
• تغذیه کودکان اوتیسم غالبا چالش برانگیز است زیرا بدن آنها دچار کمبود ویتامین و مواد مغذی است.

در کودکان بزرگ‌تر، نوع علائم اندکی متفاوت است. مثلاً علائم اوتیسم در سه سالگی حول محور اختلالات مهارت‌های اجتماعی، مشکلات گفتاری و زبانی، مشکلات ارتباطی غیر کلامی و رفتار‌های غیر قابل انعطاف می‌چرخد. به همین خاطر، علائم اوتیسم در کودکان بزرگ‌تر را در قالب زیرعنوان‌های مختلف مورد بررسی قرار می‌دهیم:

علائم اجتماعی

• به‌نظر می‌رسد نسبت‌به آدم‌ها و اتفاقاتی که در محیط اطراف‌شان در حال رخ دادن است، بی‌علاقه‌اند.
• نمی‌دانند چگونه با دیگران ارتباط برقرار کنند یا به بازی کردن بپردازند.
• ترجیح می‌دهند لمس نشوند یا کسی آن‌ها را در آغوش نگیرد.
• در بازی‌های گروهی شرکت نمی‌کنند و نمی‌توانند از اسباب‌بازی‌ها به شیوه‌های خلاقانه استفاده کنند.
• در درک احساسات یا صحبت کردن در مورد آن‌ها مشکل دارند.
• علایق و دستاوردهای خود را با دیگران به اشتراک نمی‌گذارند.

تعاملات اجتماعی اولیه برای کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم می‌تواند دشوار باشد و به همین خاطر، ترجیح می‌دهند در فضایی امن و به‌دور از دیگران وقت خودشان را بگذرانند.

علائم گفتاری و زبانی

• با لحن نامتعارف یا با ریتم و صدای زیر و بم، صحبت می‌کنند (مثلاً هر جمله را طوری به پایان می‌رسانند که انگار سوالی است)
• کلمات یا عبارات مشابه را بارها و بارها تکرار می‌کنند، اغلب بدون هیچ قصد ارتباطی‌ای.
• به‌جای پاسخ دادن به یک سوال، آن‌ را تکرار می‌کنند.
• از زبان نادرستی استفاده می‌کنند (اشتباهات دستوری) و در معرفی خودشان، ضمایر سوم شخص به‌کار می‌برند.
• در برقراری ارتباط و بیان و نیازها و خواسته‌های خود مشکل دارند.
• دستورالعمل‌ها، عبارات یا سوالات ساده را نمی‌فهمند.
• طنز، کنایه و طعنه را درک نمی‌کنند.

علائم ارتباط غیرکلامی

• از تماس‌های چشمی اجتناب می‌کنند.
• از حالات صورتی استفاده می‌کنند که با آن‌چه می‌گویند، مطابقت ندارد.
• حالات چهره، لحن صدا و حرکات دیگران را درک نمی‌کنند.
• رفتارشان بسیار سرد است و ممکن است ربات‌مانند به‌نظر برسد.
• به‌طور غیرعادی به مناظر، بوها، بافت‌ها و صداها واکنش نشان می‌دهند. به‌عنوان مثال، به صداهای بلند بسیار حساس هستند.

عموماً مشکلات ارتباط غیرکلامی مهم‌ترین عاملی است که باعث می‌شود کودکان اوتیسمی در تعاملات اجتماعی‌شان با چالش‌هایی مواجه شوند.

علائم عدم انعطاف‌پذیری

• از یک روند سفت و سخت پیروی می‌کنند (مثلاً اصرار دارند مسیر خاصی را برای رسیدن به مدرسه طی کنند.)
• در انطباق با هرگونه تغییر در یک برنامه یا محیط مشکل دارند.
• ترتیبِ قرار گرفتن وسایل مختلف برای آن‌ها بسیار مهم است و به‌شکل وسواس‌گونه‌ای این کار را انجام می‌دهند.
• به موضوعات عجیبی علاقه دارند، مثل اعداد یا نمادها.
• مدت زمان طولانی‌ را صرف تماشای اجسام متحرک مثل پنکه سقفی یا تمرکز روی یک قسمت خاص مثل چرخ‌های یک ماشین اسباب بازی می‌کنند.
• بعضی حرکات انسانی را مدام تکرار می‌کنند، مثل تکان دادن دست. برخی محققان معتقدند که این رفتارها می‌تواند کودکان مبتلا به اوتیسم را آرام کند.

روش‌های راهبردی برای درمان اوتیسم

در حال حاضر هیچ روش درمانی مشخصی برای اوتیسم وجود ندارد، اما گزینه‌های زیادی در دسترس است که می‌تواند به بهبود اوتیسم منجر شود. هدف کلی از روش‌های راهبردی، کاهش علائم این بیماری و افزایش کیفیت زندگی و توانایی کودکان است.

برخی از این روش‌های راهبردی عبارت‌اند از:

• روان‌درمانی: این روش می‌تواند شامل انواع مختلفی از درمان باشد، از جمله رفتار درمانی و آموزش مهارت‌های اجتماعی
• دارو: برخی داروها می‌تواند علائم اوتیسم مثل پرخاشگری یا بیش‌فعالی را کنترل کند.
• گفتار و زبان‌درمانی: این نوع از درمان می‌تواند به کودک کمک کند تا مهارت‌های گفتاری و ارتباطات کلامی‌اش را بهبود ببخشد.
• کاردرمانی: در این روش۷ یک درمانگر به کودک کمک می‌کند تا مهارت‌های زندگی روزمره‌اش را به‌دست آورد و بهبود ببخشد.

سخن پایانی

چشم‌انداز زندگی با اوتیسم در کودکان مختلف متفاوت است. برخی کودکان می‌توانند به زندگی‌شان به شکل بسیار خوب و مستقلی ادامه دهند در حالی که برخی دیگر در طول زندگی به کمک مستمر شخص دیگری نیاز دارند. از طرفی بهتر است که به تغذیه کودکان در دوران نوزادی توجه شود تا از بروز مسائل و مشکلات جسمی و روحی جلوگیری شود.

تشخیص زودهنگام علائم اوتیسم در کودکان اهمیت بسیار زیادی دارد تا با شروع فرایند درمان، بتواند حمایت لازم را برای بهبود علائم و کیفیت زندگی کودکان فراهم کرد. اگر متوجه علائم اوتیسم در کودک‌تان شدید، پیشنهاد می‌کنیم با پزشک اطفال صحبت کنید، تجربیات و مشاهدات‌تان را به‌اشتراک بگذارید تا کودک‌تان مورد ارزیابی‌های بیش‌تر قرار بگیرد.

هشدار! این مطلب صرفا جنبه آموزشی دارد، برای استفاده و اجرای آن، لازم است با پزشک یا متخصص مربوطه مشورت کنید.