به گزارش شفقنا رسانه از ایسنا، گسترش فضای مجازی باعث شده تا روز به روز اقشار بیشتری از شهروندان با آن درگیر شوند. اگر شبکه اینترنت زمانی تنها در اختیار ارتش آمریکا بود و بعدتر بیشتر در فضای علمی و دانشگاهی مورد استفاده قرار می گرفت اما امروزه در همه حوزه‌های تفریحی، تجاری، مالی، مهندسی و حتی اجتماعی هم وارد شده است.

جنبه اجتماعی- ارتباطی و یا تفریحی  اینترنت که حالا بسیار برجسته هم شده و از طریق اپلیکیشن‌های پیام رسان زمینه گسترش ارتباطات اجتماعی در فضای مجازی را فراهم کرده است؛ علاوه بر ویژگی‌های مثبتی که با خود داشته است باعث ایجاد مخاطراتی برای همه اقشار شهروندان مخصوصا کودکان و نوجوانان هم شده ت.

کودکان یکی از آسیب‌پذیرترین اقشار شهروندان در مقابل آسیب‌های اینترنت مانند آزارهای جنسی در فضای مجازی هستند و آگاهی زودتر از سن بلوغ نسبت به برخی از مسائل مربوط به بزرگسالان هم می تواند باعث بلوغ زودرس و حتی آسیب‌های روانی جدی در سال های بزرگسالی شود.

بنابراین بارها به والدین هشدار داده و تأکید شده است اگر نتوانند کودکان خود را در فضای مجازی کنترل کنند، شاهد مدیریت کودکان توسط افراد سودجو خواهند بود درصورتی که با آموزش مناسب والدین به فرزندان در زمینه استقاده از گوشی هوشمند و کنترل فعالیت آنها در فضای مجازی تا حد بسیاری می توان با آسیب های مذکور مقابله کرد.

مهم‌ترین اقدامات کشورها برای صیانت کودکان از فضای مجازی 

درباره مقابله با تهدیدات فضای مجازی بسیاری از کشورها و دولت ها قوانین سخت‌گیرانه‌ای درباره استفاده کودکان و نوجوانان از اینترنت و شبکه‌های اجتماعی تصویب و اجرا کرده‌اند. به طور مثال طی ماه های گذشته رئیس جمهور فرانسه خواستار آن شد که استفاده از شبکه های اجتماعی توسط کودکان زیر ۱۵ سال در اتحادیه اروپا، تحت کنترل  والدین باشد.

امانوئل مکرون در یک سخنرانی مفصل درباره آینده اتحادیه اروپا در دانشگاه سوربن پاریس، گفت قبل از ۱۵ سالگی باید کنترل والدین برای دسترسی به فضای دیجیتال وجود داشته باشد. اگر محتوا چک نشود، این دسترسی، انواع خطرات و تحریفات ذهنی را ایجاد می‌کند که می‌تواند انواع نفرت را توجیه کند.

فرانسه در سال‌های اخیر شاهد حوادث خشونت‌بار مکرری بوده که دسترسی کودکان خردسال به اینترنت در وقوع آنها، نقش داشته است. بر اساس گزارش لوکال، اپلیکیشن‌های شبکه‌های اجتماعی مانند تیک‌تاک همچنین در ناآرامی‌هایی که پس از تیراندازی پلیس به یک نوجوان در حومه پاریس در سال ۲۰۲۳ روی داد و به بسیاری از شهرهای فرانسه گسترش یافت، نقش داشتند.

با گذشت مدتی نیز رگولاتورهای اتحادیه اروپا اعلام کردند پلتفرم‌های شبکه اجتماعی فیس بوک و اینستاگرام شرکت متا پلتفرم، به دلیل نقض احتمالی قوانین محتوای آنلاین اتحادیه اروپا در رابطه با ایمنی کودکان، تحت تحقیقات قرار خواهند گرفت که ممکن است به جریمه‌های سنگین منجر شود.

طبق قانون خدمات دیجیتال (DSA) اتحادیه اروپا که در سال گذشته اجرایی شد، شرکت‌های فناوری موظفند برای مقابله با محتوای غیرقانونی و مضر در پلتفرم‌های خود کارهای بیشتری انجام دهند.

کمیسیون اروپا اعلام کرد به دلیل این نگرانی که فیس‌بوک و اینستاگرام به اندازه کافی به خطرات متوجه کودکان رسیدگی نکرده اند، تصمیم گرفته است تحقیقات عمیقی را درباره آنها آغاز کند. شرکت متا، گزارش ارزیابی ریسک را در سپتامبر ارائه کرد.

بازوی اجرایی اتحادیه اروپا در بیانیه‌ای گفت کمیسیون نگران است که سیستم‌های فیس‌بوک و اینستاگرام، از جمله الگوریتم‌های آن‌ها، اعتیادهای رفتاری را در کودکان تحریک کنند. البته کار به اینجا ختم نشد چراکه اعلام شد نیویورک هم شبکه اجتماعی را برای نوجوانان محدود می‌کند.

اریک آدامز، شهردار نیویورک در فوریه اعلام کرد دولت او علیه شرکت‌های شبکه اجتماعی از جمله فیس بوک و اینستاگرام شرکت متا، به دلیل دامن زدن به بحران سلامت روان در میان جوانان، شکایت کرده است.

در گزارش وال استریت ژورنال آمده است: هدف قانون در دست تدوین قانونگذاران نیویورک، جلوگیری از ارائه فید خودکار به خردسالان توسط شرکت‌های شبکه اجتماعی است. ران دسانتیس، فرماندار فلوریدا، در مارس، لایحه‌ای را امضا کرد که دسترسی کودکان زیر ۱۴ سال به شبکه‌های اجتماعی را ممنوع می‌کند و کودکان ۱۴ و ۱۵ ساله را ملزم به دریافت رضایت والدین می‌کند. حامیان این قانون می‌گویند این اقدام، از کودکان در برابر خطرات آنلاین در کمین سلامت روان آنها، محافظت می‌کند.

علاوه بر موارد گفته شده اعلام شد دولت استرالیا هم با هدف محافظت از سلامت روان کودکان و ممانعت از قرارگیری آنها در معرض محتوای نامناسب آنلاین، با ایالت‌ها و قلمروها برای وضع محدودیت سنی جدید برای وب سایت‌های شبکه اجتماعی، همکاری می‌کند. به گفته آنتونی آلبانیز- نخست‌وزیر استرالیا، والدین «بدون نقشه» تلاش می‌کنند تا با پیامدهای سلامت روان ناشی از شبکه‌های اجتماعی مقابله کنند؛ بسیاری از اوقات، شبکه‌های اجتماعی هیچ ماهیت اجتماعی ندارند و کودکان را از دوستان واقعی و تجربه‌های واقعی، دور می‌کنند.

او تأکید می‌کند هنوز هیچ محدودیت سنی خاصی برای شبکه‌های اجتماعی تعیین نشده، زیرا دولت استرالیا فعلا سرگرم آزمایش فناوری احراز سن برای محدود کردن دسترسی کودکان به محتوای آنلاین نامناسب، از جمله هرزه نگاری است. همچنین دولت استرالیا، سرگرم رایزنی درباره نحوه اجرای عملی این محدودیت سنی است.

اینترنت کودکان راهکار ایران برای  جلوگیری آسیب‌ها

هم راستا با اقدامات سایر کشورها، ایران نیز برای جلوگیری از آسیب های فضای مجازی برای کودکان اقداماتی را در دستور کار خود قرار داد. در ایران و در دولت‌های گذشته بر این مسئله تأکید شده بود که اخلاق، اینترنت کودکان و آینده جوانان و حراست از آن مهم است بنابراین یکی از طرح‌هایی که برای کاهش آفات فضای مجازی در دستور کار وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات قرار گرفت، اینترنت کودکان بود که شهریور سال ۱۴۰۱ رونمایی شد.

درباره جزئیات این طرح می توان گفت با ورود به سایتی که با عنوان اینترنت کودک معرفی شده خطاب به پدران و مادران گفته شده که با استفاده از چند روش می‌توانند دسترسی فرزندان خود را به سایت‌های مختلف اینترنت مدیریت کنند. همچنین در بخشی از سایت به رده‌بندی یا لیست سایت‌های اینترنتی اشاره شده که با ورود به این بخش چهار عنوان سایت‌ با رنگ‌بندی سبز، سفید، زرد و نارنجی مشاهده می‌شود که هر کدام لیستی از سایت‌های که برای دسترسی کودکان و نوجوانان مناسب هستند را دربردارند.

با راه‌اندازی سرویس اینترنت کودک و نوجوان (سرویس ۴۵۶) سه امکان برای خانواده به‌منظور حفاظت از کودکان در فضای مجازی فراهم می‌شود. نخست با شماره‌گیری #۴۵۶*، دوم از طریق سایت  و سوم از طریق اپلیکیشن ۴۵۶ این امکان برای خانواده‌ها فراهم‌ شده است تا دسترسی کودکان و نوجوانان خود به اینترنت را متناسب با سن و شرایط هر کدام تعریف و مدیریت کنند. به این منظور چهار سطح دسترسی تعریف شده است که در قالب چهار رنگ تعریف شده است که فعلا رنگ سبز (برای کودکان زیر ۵ سال) در اپراتورها فعال شده است و به زودی سایر دسترسی ها نیز تعریف خواهد شد.

کارشناسان معتقدند این طرح از این جهت که به کودکان سرویس‌های مناسبی داده شود و به خانواده این اختیار را می‌دهد که اینترنتی را برای فرزندان خود فراهم کنند، اقدام خوبی است؛ مشروط به اینکه شامل سایر طبقات اجتماعی نشود. آنها همچنین تأکید می کنند که اختیار و کنترل از پدر و مادر نباید گرفته شود؛ در واقع مبنای اینترنت کودکان این است که سرویسی را ارائه دهند که والدین  امکان کنترل، نظارت و مدیریت بر فرزندان خود را داشته باشند و نباید چنین امکان تلقی ایجاد کند که بعضا حاکمیت ها به جای پدر و مادر تصمیم گرفته اند و صرفا تعدادی از سایت ها را در اختیار کودکان قرار دهند اما اینکه سایت‌هایی وجود داشته باشد که خیال والدین راحت باشد، خوب است و مشکلی در این زمینه وجود ندارد.

در حال حاضر دو سال از رونمایی این طرح می‌گذرد و براساس آخرین آمار اعلام شده یک میلیون نفر از این خدمت استفاده کردند اما یک جامعه بیش از ۱۶ میلیون دانش آموز وجود داشته و این امیدواری وجود دارد که همه از این امکان استفاده کنند.

با تمام این اوصاف، به اعتقاد کارشناسان این فضا رهاست و متاسفانه اخبار و تصاویر خارج از ارزش به‌راحتی در فضای مجازی دست‌به‌دست می‌شود و همین امر به بی‌بندوباری دامن می‌زند بنابراین خانواده باید در این زمینه مراقب باشد، آموزش‌های لازم را به فرزندان‌شان بدهند و نظارت لازم بر کودکان و فرزندان خود داشته باشند. در این میان دستگاه‌های مسئول هم باید نظارت داشته و محیطی پاک را فراهم آورند. حکمرانی باید شبکه‌های خارجی را نسبت به فعالیت در داخل کشور پاسخگو کند تا هر تصویری در اختیار کودکان و نوجوانان قرار نگیرد.

موضوعی که با روی کار آمدن دولت چهاردهم از سوی مسئولان و وزیر ارتباطات بارها مورد تأکید قرار گرفته است به نظر می رسد یک عزم ملی برای سر و سامان دادن به این فضا جزم شده است. سید ستار هاشمی- وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در این زمینه تأکید کرده است: زمانی که بپذیریم مردم این روزها در فضای مجازی زندگی می‌کنند، آن وقت قبول می‌کنیم که باید برای آن‌ها بهترین شرایط زندگی خوب را فراهم کنیم.  زندگی خوب در دنیای دیجیتال یا دنیای آینده، هم با کیفیت و به‌روز و بر لبه دانش است، هم امن است و هم آگاهی دهنده و الهام بخش. زندگی که قابلیت دارد جان‌ها را نجات دهد و اگر به خوبی نظم نداشته باشد، می‌تواند جان‌ها و فکرها را از بین ببرد.

وی تأکید کرده است وظیفه ما به عنوان حاکمیت این است که بهترین شرایط زندگی دیجیتال را برای مردم فراهم کنیم، به آن‌ها آگاهی بدهیم، کیفیت کاربری را بالا ببریم و ایران آینده را برای آن‌ها که قصد و هدفشان ناامن کردن برای اقشار مختلف جامعه به خصوص کودکان و نوجوانان است، ناامن کنیم.