جزایر سه گانه ایران: کشمکش‌ها بر سر سه جزیره خلیج فارس در سال های اخیر ابعاد تازه تری پیدا کرده است، جزیره‌هایی که حالا متعلق به خاک ایران است، اما امارات متحده عربی بر مالکیت آن ادعا دارد.  مردم این سه جزیره به زبان عربی حرف می‌زنند.  تنب کوچک و بزرگ به ایران و ابوموسی به امارات نزدیک‌تر است. قرن‌ها است مالکیت این سه جزیره محل اختلاف بوده است. در ادامه با جزایر سه گانه ایران یعنی ابوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک بیشتر آشنا خواهید شد.

مرز آبی ایران

جمهوری اسلامی ايران حدود 2 هزار و 700 کيلومتر مربع مرز آبی با همسايگان خود در دريای خزر، خليج فارس و دريای عمان دارد که اين سواحل و مرزهای آبی، جزاير متعددی را در خود جای داده است. خليج فارس که بيشترين مرز آبی را با ساير کشورها داراست حدود 30 جزيره مسکونی و غيرمسکونی دارد که جزاير مينو، خورموسی، بونه، دارا، قبرناخدا، خارک، خارکو، عباسک،‌ ميرمهنا، فارسی، تهمادو، نخيلو، گرم، لاوان، شکور، هندورابی، کيش، فرور بزرگ، فرور کوچک، سيری، قشم، ناز، هرمز، هنگام، لارک، ابوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک از جمله اين جزاير هستند.

اما در اين ميان سه جزيره ابوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک به جزاير «سه‌گانه» معروف شده‌اند، این جزایر به لحاظ نظامی فوق‌العاده مهم و دارای موقعيت ويژه تدافعی هستند، از اين جهت موقعيت مهم اين جزاير باعث برخی حساسيت‌ها شده است.

موقعیت جغرافیایی جزایر سه گانه ایران، ابوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک

جزاير سه‌گانه در جنوبی‌ترين استان جمهوری اسلامی ايران يعنی استان هرمزگان با مرکزيت بندرعباس قرار دارند، اين استان نيز در جنوب ايران و در شمال تنگه هرمز قرار داشته و کرانه‌های اين استان در شرق به دريای عمان و در غرب به خليج فارس امتداد می‌يابد.

حاکمیت ایران بر جزایر سه گانه

حاکمیت ایران بر جزایر سه‌گانه ابوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک ریشه در دوره امپراتوری‌های ایلامی، ماد، هخامنشی، اشکانی و ساسانی دارد. در این دوران نظم و امنیت ایرانی بر سراسر پهنه خلیج فارس و جزایر آن حکم‌فرما بود. جزایر سه‌گانه در سال ۱۹۴۸ به‌طور کامل تحت اشغال امپراتوری بریتانیا به عنوان قیم رسمی امارات متصالحه درآمد اما تا سال ۱۹۷۱ هیچ‌یک از دولت‌های وقت ایران این اشغال را نپذیرفته و ابوموسی به همراه تنب بزرگ و تنب کوچک در تقسیمات کشوری ایران قرار داشتند.

در سال ۱۹۷۱ پس از توافق ایران و بریتانیا و پیش از خروج نیروهای نظامی بریتانیا از منطقه و تأسیس کشور امارات متحده عربی، ابوموسی به همراه تنب بزرگ و تنب کوچک پس از نزدیک به ۷۰ سال شکایت‌های مداوم دولت ایران علیه اشغال‌گری بریتانیا سرانجام به ایران بازگردانده شد.

ادعای امارات

با وجود آنکه به لحاظ اسناد تاریخی، جزایر سه‌گانه جزو لاینفک خاک ایران هستند. ادعای بی‌اساسی هرچند وقت یک بار توسط امارات مطرح می‌شود که در واقع ادامه همان سیاست قدیمی ایجاد توطئه است که انگلیسی‌ها در جزایر سه‌گانه آن را پایه‌گذاری کردند و هرچند وقت یکبار ابوظبی آن را به کار می‌برد تا ایران را تحت فشار بگذارد. احمد تویسرکانی رئیس سازمان ثبت اسناد و املاک ایران در ۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۱ در یک نشست خبری اعلام کرد که تمام نقاط استان هرمزگان از جمله جزایر سه‌گانه خلیج فارس سند مالکیت دارند.

جزایر سه گانه ایران در گذر زمان

در تیرماه 1402 خبری در رسانه ها مبنی برمواضع ضد ایرانی روسیه در قبال حاکمیت ایران بر جزایر سه گانه منتشر شد. بر اساس این خبر در بخشی از بیانیه پایانی نشست مشترک وزیران خارجه روسیه و 6 کشور جنوب خلیج فارس (کویت، عربستان سعودی، امارات، قطر،‌ بحرین و عمان) در مسکو آمده است: “وزیران خارجه شرکت کننده در نشست از تلاش ها و ابتکارات دولت امارات برای حل اختلاف بر سر مسئله جزایر سه گانه از طریق مذاکرات دو جانبه یا دادگاه بین المللی بر پایه حقوق بین الملل و منشور سازمان ملل متحد حمایت می کنند”.

در این بیانیه، مالکیت جزایر متعلق به امارات یا ایران اعلام نشده یا حاکمیت امارات بر جزایر تاییده نشده بلکه موضوع جزایر به عنوان یک اختلاف اعلام و خواستار حل این اختلاف شده اند.

سال 1350، هویدا اعلام کرد که ارتش و پرچم ایران در سه جزیره ابوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک مستقر شده اما حالا با اینکه بیشتر از 50 سال از آن روز گذشته، دعوا هنوز ادامه دارد.

کشمکش‌ها بر سر سه جزیره خلیج فارس است، جزیره‌هایی که حالا متعلق به خاک ایران است، اما امارات متحده عربی بر مالکیت آن ادعا دارد. مردم این سه جزیره به زبان عربی حرف می‌زنند. تنب کوچک و بزرگ به ایران و ابوموسی به امارات نزدیک‌تر است. قرن‌ها است مالکیت این سه جزیره محل اختلاف بوده است.

قرن بیستم که رسید، این کشمکش‌ها بار دیگر بالا گرفت. اهمیت این سه جزیره از نظر جغرافیایی باعث شده است که اهمیت زیادی برای کشورهای اطراف خلیج فارس و البته اروپایی‌ها و امریکایی داشته باشد.  نقشه‌ ایران در بسیاری از دوره‌های تاریخی نشان می‌دهد که این سه جزیره متعلق به ایران بوده‌اند.

اروپایی‌ها قرن‌ها پیش وقتی متوجه این اهمیت شدند، به منطقه آمدند. پرتغالی‌ها در زمان صفویان جزایر این دریا را اشغال کردند و حدود 80 سال بر آن مسلط شدند. ایران با کمک انگلیس توانست در سال 1602 میلادی جزایر را آزاد کند. پس از تسلط انگلیس بر خلیج فارس، تاریخ این جزایر با کشمکش‌های مختلف بر سر مالکیت آن رقم خورد.

راس الخیمه و شارجه دو بندر در امارات متحده فعلی هستند که در سال 1940، مالکیت سه جزیره را با حمایت انگلستان از ایران گرفتند.

انگلستان در سال 1971 میلادی یا همان 1350 خورشیدی اعلام کرد نیروهای نظامی خود را از خلیج فارس خارج می‌کند، روند خروج انگلیس مدتی طول کشید و در نهایت با دخالت نیروهای نظامی ایران سه جزیره پس گرفته شد. همزمان دعوا بر سر جدا کردن استان چهاردهم ایران یعنی بحرین هم بالا گرفت. شورای امنیت سازمان ملل پیشنهاد رفراندوم را در این مورد داد که نتیجه آن، جدایی بحرین از ایران بود.

گرچه بعد از این توافقات، چهار کشور عربی وقت، یمن جنوبی، لیبی، عراق و الجزایر شکایتی را در این خصوص در سازمان ملل مطرح کردند، اما این شکایت مسکوت ماند و تاکنون آخرین اتفاق تاریخی این است که این جزایر با موافقت انگلیس و شیخ شارجه به ایران واگذار شده اند.

حالا سال 1402، گویا متحدان امارات متحده عربی برای گرفتن جزایر بیشتر شده‌اند. این بار با حمایت روسیه از ادعای جدید امارات بر جزایر، دیگر نه پای انگلیس بلکه پای دوستان ایران در میان است. کشورهای چین و روسیه، هر دو از ادعای مالکیت امارات بر این سه جزیره حمایت کرده‌اند.