اختلالات استخوانی مانند اسکلروز یا کاهش چگالی استخوان‌ها، مسائل جدی سلامتی را برای میلیون‌ها انسان به وجود آورده و تاثیر مخربی بر روی کیفیت زندگی آن‌ها داشته است. از دوران کودکی تا پیری، سلامت استخوان‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. به همین دلیل، تلاش‌های بسیاری در زمینه پیشگیری و درمان این اختلالات انجام می‌شود. یکی از داروهای موثر و تاثیرگذار در زمینه جلوگیری از پوکی استخوان، داروی آلندرونات می‌باشد. در این مقاله ما ابتدا به بررسی مکانیسم عمل و سپس اشکال دارویی، موارد مصرف، موارد احتیاط و منع مصرف داروی alendronate خواهیم پرداخت.
آنچه در این مقاله می خوانیم
اشکال دارویی آلندرونات
اشکال دارویی آلندرونات (alendronate) شامل قرص 5 میلی گرم (عمومی)، 10 میلی گرم، 35 میلی گرم، 40 میلی گرم و 70 میلی گرم (ژنریک، فوزامکس)، قرص جوشان 70 میلی گرم (ژنریک، Binosto)، محلول، خوراکی 70 میلی گرم / 75 میلی لیتر (ژنریک، فوزامکس) می‌باشد. همچنین این دارو با نام استئوفوس نیز شناخته می‌شود.
موارد مصرف قرص آلندرونات
آلندرونات برای پیشگیری و درمان انواع خاصی از پوکی استخوان (از دست دادن استخوان) در بزرگسالان استفاده می‌شود. پوکی استخوان باعث نازک شدن استخوان‌ها و شکستن راحت‌تر آن‌ها می‌شود. با افزایش سن، پس از یائسگی یا اگر داروهای کورتیکواستروئیدی (مانند پردنیزون) برای مدت طولانی مصرف می‌کنید، شانس شما برای ابتلا به پوکی استخوان افزایش می‌یابد. این دارو با کاهش تحلیل استخوان عمل می‌کند و به حفظ استخوان‌های قوی و کاهش خطر شکستگی استخوان‌ها کمک می‌کند. آلندرونات به دسته‌ای از داروها به نام بیس فسفونات‌ها تعلق دارد.
آثار فارماکولوژیک و مکانیسم اثر داروی alendronate
بیس فسفونات؛ به کریستال‌های هیدروکسی آپاتیت در استخوان متصل می‌شود و از جذب استخوان با واسطه استئوکلاست جلوگیری می‌کند. همچنین آزادسازی مواد معدنی و تجزیه کلاژن یا ماتریکس در استخوان را کاهش می‌دهد. جذب با فراهمی زیستی زنان 0.64% و مردان 0.59٪ که با غذا تا 60 درصد کاهش می‌یابد. توزیع با پروتئین محدود 78٪ و دفع از طریق ادرار 50٪ و مدفوع (داروی جذب نشده) صورت می‌گیرد.
مقدار مصرف داروی alendronate
قبل از مصرف داروی آلندرونات، دستورالعمل‌ها را به دقت دنبال کنید تا مطمئن شوید که بدن شما تا حد امکان دارو جذب می‌کند و خطر آسیب به مری شما را کاهش می‌دهد. این دارو معمولاً یکبار در هفته مصرف می‌شود مگر اینکه پزشک شما دستور دیگری بدهد. روزی از هفته را که به بهترین وجه متناسب با برنامه شما است، انتخاب کنید و آن را هر هفته در آن روز مصرف کنید. این دارو را پس از بیدار شدن در طول روز و قبل از مصرف اولین غذا، نوشیدنی یا سایر داروها به صورت خوراکی مصرف کنید.
زمان مصرف قرص آلندرونات
این دارو را با یک لیوان پر (6-8 اونس یا 180-240 میلی لیتر) آب معمولی مصرف کنید. قرص معمولی را هرگز نجویید و به صورت کامل همراه با آب قورت دهید. سپس حداقل 30 دقیقه کاملاً راست بمانید (نشستن، ایستاده یا راه رفتن) و تا اولین غذای روزانه خود دراز نکشید. توجه داشته باشید که آلندرونات (alendronate) فقط در صورت مصرف با معده خالی موثر است. حداقل 30 دقیقه (ترجیحاً 1 تا 2 ساعت) پس از مصرف دارو، تنها نوشیدن آب مجاز است تا دارو به خوبی اثر کند. همچنین مکمل‌های کلسیم یا آهن، ویتامین‌ها، آنتی‌اسیدها، قهوه، چای، نوشابه، آب معدنی، آبمیوه‌های غنی شده با کلسیم و غذا می‌توانند جذب آلندرونات را کاهش دهند.
نحوه مصرف داروی آلندرونات (استئوفوس)
- استفاده از این دارو برای درمان و پیشگیری از پوکی استخوان در زنان یائسه توصیه می‌شود. در جهت جلوگیری از پوکی استخوان 5 میلی گرم (Fosamax) روزانه به صورت خوراکی یا 35 میلی گرم به صورت خوراکی در هفته مصرف شود. در مردان نیز برای جلوگیری از پوکی استخوان 10 میلی گرم روزانه یا 70 میلی گرم (قرص و محلول خوراکی) یکبار در هفته استفاده شود.
- این دارو (فقط فوزامکس) برای درمان پوکی استخوان ناشی از گلوکوکورتیکوئید توصیه می‌شود. دوز پیشنهادی در مردان و زنان روزانه 10 میلی گرم به صورت خوراکی و در زنان یائسه که تحت درمان جایگزینی هورمونی نیستند، 10 میلی گرم به صورت خوراکی در روز استفاده می‌شود.
- این دارو (فقط فوزامکس) برای درمان بیماری پاژه استخوان توصیه می‌شود. دوز مصرفی 40 میلی گرم به صورت خوراکی در روز به مدت 6 ماه است.
- همچنین این دارو در جهت درمان Osteogenesis Imperfecta (یتیم) در کودکان بالای 4 سال دارای کاربرد است.
موارد احتیاط
بیماران قبل از استفاده از داروی آلندرونات (alendronate)، اگر به این دارو یا سایر بیس فسفونات‌ها حساسیت دارید، از مصرف خودداری کنید. این دارو در برخی موارد حاوی مواد غیرفعال است که بعد از مصرف سبب حساسیت و واکنش‌های آلرژیک خواهد شد. در صورت داشتن سوابق پزشکی از جمله اختلالات مری (مانند تنگی مری یا آشالازی)، مشکل در بلع، مشکل در ایستادن یا ایستادن به مدت حداقل 30. دقیقه، سطوح پایین کلسیم، مشکلات کلیوی، اختلالات معده یا روده (مانند زخم) و… با احتیاط مصرف کنید. زنان باردار در رابطه با خطرات استفاده از این دارو با پزشک مشورت کنند.
- مصرف این دارو در برخی بیماران سبب تحریک موضعی مخاط دستگاه گوارش فوقانی می‌شود.
- این دارو را فقط با آب معمولی مصرف کنید (استفاده همراه با قهوه، آبمیوه یا حتی آب معدنی ممنوع)، پس از مصرف حداقل 30 دقیقه به صورت عمودی بنشینید یا بایستید.
- در برخی بیماران با استفاده از بیس فسفونات‌ها هیپوکلسمی گزارش شده است. انجام ارزیابی چشمی در بیمارانی که علائم التهاب چشمی دارند را در نظر بگیرید.
- استئونکروز فک، می‌تواند خود به خود رخ دهد و به طور کلی با کشیدن دندان یا عفونت موضعی با تاخیر در بهبودی همراه است. عوامل خطر شناخته شده شامل روش‌های دندانپزشکی تهاجمی (مانند کشیدن دندان، ایمپلنت‌های دندانی، جراحی استخوان)، تشخیص سرطان، درمان‌های همزمان (مانند شیمی درمانی، کورتیکواستروئیدها، مهارکننده‌های رگ‌زایی)، بهداشت نامناسب دهان و اختلالات همراه خطر استئونکروز فک ممکن است با مدت زمان قرار گرفتن در معرض بیس فسفونات‌ها افزایش یابد.
- خطر درد شدید استخوان، مفاصل یا ماهیچه؛ در بیمارانی که علائم شدید درد را تجربه می کنند، درمان را قطع کنید. از مصرف در بیمارانی که سابقه این علائم را دارند همراه با درمان با بیس فسفونات اجتناب کنید.
- در بیماران با محدودیت سدیم از قرص جوشان با احتیاط استفاده کنید (قرص حاوی 603 میلی گرم سدیم، معادل تقریباً 1532 نمک طعام یا نمک).
- استفاده از این دارو در نارسایی شدید کلیوی (CrCl <35 میلی لیتر در دقیقه) توصیه نمی‌شود.
- خطر افزایش احتمالی شکستگی‌های ساب تروکانتریک و دیافیز آتیپیک فمور وجود دارد که ممکن است پس از 3 تا 5 سال در بیمارانی که خطر شکستگی پایینی دارند، درمان را قطع کنند. پس از قطع، خطر شکستگی را به صورت دوره‌ای مجدد ارزیابی کنید. ارزیابی مجدد دوره‌ای نیاز به ادامه درمان بیس فسفونات را در نظر بگیرید، به ویژه اگر درمان بیش از 5 سال طول بکشد. بیماران مبتلا به درد جدید ران یا کشاله ران باید برای رد شکستگی استخوان ران مورد ارزیابی قرار گیرند.
موارد منع مصرف آلندرونات
- حساسیت مفرط
- هیپوکلسمی
- ناهنجاری‌های مری که تخلیه مری را به تاخیر می‌اندازد، مانند تنگی یا آشالازی
- ناتوانی در ایستادن یا ایستادن به مدت 30 دقیقه
عوارض جانبی قرص آلندرونات (alendronate)
درد معده، یبوست، اسهال، گاز یا حالت تهوع برخی از عوارض جانبی داروی آلندرونات می‌باشد. اگر هر یک از این اثرات ماندگار یا بدتر شد، فوراً به پزشک یا داروساز خود اطلاع دهید. بسیاری از افرادی که از این دارو استفاده می‌کنند عوارض جانبی جدی ندارند. عوارض جانبی جدی این دارو شامل درد فک یا گوش، تورم مفاصل، دست و مچ پا، افزایش التهاب استخوان، درد جدید یا غیر معمول لگن، ران و کشاله ران، مدفوع سیاه یا قیری، استفراغی شبیه تفاله قهوه و… می‌باشد. اگر متوجه هر یک از عوارض جانبی بسیار جدی این دارو شدید، مصرف آلندرونات را متوقف و فوراً با پزشک یا داروساز خود صحبت کنید.
عوارض دوز روزانه داروی آلندرونات (استئوفوس)
- درد شکم
- درد عضلانی اسکلتی (استخوان، ماهیچه یا مفصل)
- بازگشت اسید
- نفخ
- حالت تهوع
- سوء هاضمه
- یبوست
- اسهال
- سردرد
- زخم مری
- استفراغ
- دیسفاژی
- اتساع شکم
عوارض دوز هفتگی داروی آلندرونات (استئوفوس)
- درد شکم
- درد اسکلتی عضلانی
- سوء هاضمه
- بازگشت اسید
- حالت تهوع
- اتساع شکم
- یبوست
- نفخ شکم
- گاستریت
- درد عضلانی
بررسی گزارش‌های پس از بازاریابی آلندرونات
- دستگاه گوارش: ازوفاژیت، فرسایش مری، زخم مری، تنگی یا سوراخ شدن مری، زخم اوروفارنکس، زخم معده یا اثنی عشر
- عضلانی-اسکلتی: درد استخوان، مفاصل یا ماهیچه، تورم مفصل؛ شکستگی‌های ساب تروکانتریک و شفت فمور با انرژی کم
- پوست: بثورات پوستی (گاهی با حساسیت به نور)، خارش، آلوپسی، واکنش‌های پوستی شدید، از جمله سندرم استیونز-جانسون و نکرولیز اپیدرمی سمی
- حواس خاص: یووئیت، اسکلریت یا اپی اسکلریت، کلستئاتوم مجرای شنوایی خارجی (استئونکروز کانونی)
تداخل دارویی آلندرونات
- تداخلات رده X (پرهیز): هورمون پاراتیروئید
- کاهش اثرات آلندرونات توسط داروها: فرآورده‌های حاوی کاتیون‌های چند ظرفیتی، مهارکننده‌های پمپ پروتون
- افزایش اثرات آلندرونات توسط داروها: آمینو گلیکوزیدها، مهارکننده‌های آنژیوژنز (سیستمیک)، آسپرین، داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی
مصرف قرص آلندرونات (alendronate) در دوران بارداری و شیردهی
داده های موجود در مورد استفاده در زنان باردار برای اطلاع از خطرات مرتبط با دارو در مورد پیامدهای نامطلوب مادر یا جنین کافی نیست. همچنین مشخص نیست که آیا داروی موجود در سینه انسان به صورت خفیف، بر تولید شیر تأثیر می گذارد یا خیر، اما پزشک با در نظر گرفتن فواید و خطرات استفاده برای نوزاد شیرخوار مصرف دارو را قطع کند. فواید رشدی و سلامتی تغذیه با شیر مادر را در کنار نیاز بالینی مادر به درمان و هرگونه اثرات بالقوه دارو (alendronate) یا بیماری زمینه ای بر روی کودک شیرده در نظر بگیرید.
مطالعات حیوانی آلندرونات (استئوفوس) در زمینه بارداری
- در مطالعات تولید مثل حیوانی، تجویز خوراکی روزانه به موش‌ها قبل از جفت‌گیری تا پایان بارداری یا شیردهی، کاهش بقای پس از لانه‌گزینی و کاهش افزایش وزن توله‌سگ را نشان داد که با شروع دوزهای معادل کمتر از نیمی از بالاترین دوز بالینی توصیه شده روزانه 40 میلی‌گرم (بر اساس سطح بدن) صورت گرفت.
- تجویز خوراکی به موش‌ها در طول اندام‌زایی منجر به کاهش استخوان‌سازی جنین با شروع دوزهای 3 برابر دوز بالینی روزانه 40 میلی گرم شد.
- زایمان با تأخیر یا ناموفق، زایمان طولانی مدت و مرگ و میر مادر و جنین در اواخر بارداری به دلیل هیپوکلسمی مادر در دوزهای خوراکی کمتر از یک دهم دوز بالینی روزانه 40 میلی گرم رخ داد.
- بیس فسفونات‌ها در ماتریکس استخوان گنجانده می‌شوند که به تدریج طی چند سال از آن آزاد می‌شوند. بر اساس مکانیسم اثر بیس فسفونات‌ها، اگر زن پس از اتمام دوره درمان با بیس فسفونات باردار شود، خطر بالقوه آسیب جنین، عمدتاً اسکلتی وجود دارد.
شرایط نگهداری داروی آلندرونات
داروی آلندرونات (alendronate) باید در دمای اتاق و دور از نور نگهداری شود. همچنین مهم است که تمام داروها را از دید و دسترس کودکان دور نگه دارید، زیرا بسیاری از اشکال دارویی (مانند قرص‌های هفتگی و قطره‌های چشمی، کرم‌ها، چسب‌ها و استنشاق‌ها) در برابر کودک مقاوم نیستند و کودکان خردسال می‌توانند آن‌ها را به راحتی باز کنند. داروهای غیر ضروری باید به روش‌های خاصی دور ریخته شوند تا اطمینان حاصل شود که حیوانات خانگی، کودکان و سایر افراد نمی‌توانند آن‌ها را مصرف کنند.
کلام آخر در مورد داروی آلندرونات
همان طور که در این مقاله از مجله داروخانه آنلاین مثبت سبز گفتیم، داروی آلندرونات به عنوان یکی از راهکارهای اساسی در پیشگیری و مدیریت پوکی استخوان نقش بسیار مهمی در زندگی انسان ایفا می‌کند. این دارو توانسته است خطر شکستگی استخوان‌ها را به میزان قابل توجهی کاهش دهد و عملاً کیفیت زندگی افراد مبتلا به این اختلال را بهبود بخشد. بهره‌وری از آلندرونات به عنوان یک انتخاب اصلی در مدیریت پوکی استخوان به ویژه در افراد با عوامل خطر متعدد از جمله سن، جنسیت و تاریخچه خانوادگی اختلالات استخوانی بسیار معقول و توجیه‌پذیر است.
منبع سایت: Medscape